FinansaL Sistem Ve üstlendiği FonksiyonlaR

ÜNİTE-1
FİNALSAL SİSTEM VE ÜSTLENDİĞİ FONKSİYONLAR
Finalsal sistem;fon fazlası olanlar,fon açığı olanlar finalsal
piyasalar,finalsal aracılar ve organizasyon ile denetiminden sorumlu
olan birimlerden oluşur.Temel olarak tasaruf sahiplerinden
yatırımcılara doğru fon transferş fonksiyonunu üstlenmiş olan bir
bütündür.Alıcı ve satıcıları karşı karşıya getiren ortamlara piyasa adı
verilir.Fon ihtiyacı olan,yani fon arayan ekonamik birimlerle,fon
fazlası olan yani fon satmak isteyen ekonomik birimleri karşı karşıya
getiren ortamlara ise Finalsal Piyasa denir.Finalsal piyasaların
üstlendiği fonksiyonlar şunlardır:
1-Fon transferi sağlamak;Finalsal piyasaların en temel fonksiyonu
tasaruf yapanların ellerindeki fon fazlasını fon açığı olanlara
aktarmaktır.Bir ekonamide temel ödünç verenler(tasaruf sahipleri) hane
halklarıdır.Ekonamide borçlanan temel birim ise işletmeler ve
devlettir.Fonlar ödünç verenlerden ödünç alanlara doğrudan ya da
dolaylı finansman yoluyla aktarılabilir.Doğrudan finasman;borç
alanların finalsal piyasalarda menkul satarak ödünç verenlerden direkt
borçlanmasıdır.Dolaylı finasmanda ise fonlar,fon fazlası olanlardan
finalsal aracılar yoluyla fon açığı olanlara aktarılır.
2-Risk Paylaşımı:Risk;bir varlığın gelecekteki değeri konusunda mevcut
olan belirsizliktir.Tasarruf sahipleri elde ettikleri tüm varlıkları
istikrarlı bir getiri beklentisi içinde mevcut varlık sepetlerine dahil
ederler.Çeşitli varlıklardan oluşan bu sepete portföy denir.Servetin
çeşitli varlıklar arsında dağıtılmasına ise çeşitlendirme adı verilir.
3-Likitide:Bir varlığın bir ödeme aracına dönüşüm hızı ve kolaylığıdır.
4-Enformasyon toplama ve dağıtma:Borçlanmak isteyenler hakkında ve
finalsal varlıkların getirileri ile ilgili beklentiler hakkında
enformasyon toplanmasını ve bunun dağıtımını mümkün
kılmasıdır.Toplanacak bu enformasyon borçlanmak isteyenlerin mali
geçmişleri ve borçlanılan fonlarla ne yapacakları hakkındaki
bilgileride kapsar.Eksik bilgilenme(asimetrik endormasyon),borç almak
isteyen tarafın borç verecek tarafın sahip olmadığı bazı bilgilere
sahip olması ve gerçekleşecek finalsal işlemde bunun avantajını
kullanmasıdır.Bu konu sigortacılık sektöründe çok önemlidir.
FİNALSAL PİYASALRIN YAPILANMASI
Borç ve Ortaklık Piyasaları:
Firmalar ya da kişiler finalsal piyasalardan iki temel yolla fon elde
edebilirler.Bu yollardan birincisi ve en çok kullanılanı tahvil veya
bono gibi bir borç aracı çıkartılmasıdır.Borç aracı:çıkaran kişinin
,aracı elinde bulunduran kişi veya kuruma belirli bir tarihe(vade)kadar
düzenli aralıklarla belirli bir miktar(faiz)ödemeyi kabul ettiğini ve
vade bitiminde ana parayı geri ödemeyi taahüt ettiğini gösteren
anlaşmadır.Vade,bir borç aracının tarafların yükümlülüklarini yerine
getirmeleri ile geçerliliğini yitireceği tarihtir.Bir yıldan kısa
vadeli borç araçları kısa vadeli ,bir yıl ile on yıl arasında vadeye
sahip olanlar ise orta vadeli,on yıl veya daha uzun vadeye sahip
olanlar ise uzun vadeli borç araçlarıdır.Ortaklık araçları,bir
işletmenin varlıklarını ve net gelirini paylaşma hakkı doğuran menkul
kıymetlerdir.Bu araçlar,bunları elinde bulunduranlara genellikle
periyodik ödeme(kar payı)yapılmasına olanak sağlar.Bu senedi ellerinde
bulunduranlara sahiplik(mülkiyet)hakkı verir.Borç senedi yerine
ortaklık senedine sahip olmanın temel dezavantajı ise ortaklık senedini
elinde bulunduran kişinin artakalan alacaklı olmasıdır.
Birincil ve ikincil Piyasalar
Bir şirket veya devlet tarafından çıkartılmış olan menkul kıymetlerin
ilk alıcılara satıldığı finalsal piyasalara birincil piyasa,daha önce
çıkartılmış olan menkul kıymetlerin yeniden satıldığı piyasalara
ikincil piyasa denir.Birincil piyasalarda satış işlemleri genellikle
kapalı kapılar ardında yapıldığından bu piyasalar kamuoyu tarafından
pek bilinen piyasalr değildir.Birincil piyasada menkul kıymetlerin ilk
kez satışına yardımcı olan en önemli kurum yatırım bankalarıdır.Yatırım
bankalarının yaptıkları bu işleme underwriting denir.Underwriting,bir
şirket tarafından çıkartılan menkul kıymetlerin birincil piyasada fiyat
garantisi ile satışının sağlanması amacı ile bir yatırım bankasına
devredilmesi işlemidir.İkincil piyasaların sağlıklı işleyebilmesi için
en önemli rol menkul kıymet broker'ları ile dealer'larına
aittir.Broker,menkul kıymetlerin alıcı ve satıcılarına eşleştiren
yatırım temsilcileridir.Dealer ise belirtilen fiyattan kendi nam ve
hesabına menkul kıymetleri alıp satarak alıcılar ve satıcılar arasında
bğ kuran finalsal aracılardır.İkincil piyasaların şirket açısından
üstlendiği iki önemli fonksiyon vardır.Bunlar;
a)İkincil piyaslar finalsal araçların satışını kolaylaştırarak daha likit olmasını sağlar.
b)İkincil piyasalar,birincil piyasa satılan menkul kıymetin fiyatının belirlendiği piyasalrdır.
Borsalar ve Tezgah Üstü(Over The Counter)Piyasalar
İkincil piyasalar iki şekilde organize olur.Bunlardan birincisi borslar
şeklinde örğütlenmedir.İkincisi ise tezgah
üstü(OTC)piyasalardır.Borsa,menkul kıymet alan ve satanların veya
bunların brıker'ların alım-satım işelemlerini gerçekleştirdikleri bu
amaçla düzenlenmiş belirli bir fiziki mekandır.Tezgah üstü
piysa(OTC)ise,bırsa dışında menkul kıymetlerin alınıp satıldığı
piyasalardır.
Spot ve Vadeli Piyaslar
Spot piyasa finalsal varlığın hemen teslim edildiği ve ödemenin hemen
yapıldığı piyasalardır.Bu nedenle bu piyasalara nakit piyasalar da
denir.Vadeli piyasalar ise,menkul kıymetlerin gelecekteki bir tarihte
bu günden anlaşılan bir fiyattan alınıp satıldığı piyasalardır.
Para ve Sermaye Piyasaları
Bir yıldan daha kısa vadeye sahip menkul kıymetlerin alınıp satıldığı
piyasalara para piyasası,orta ve uzun menkul kıymetlerin alınıp
satıldığı piyasalara ise sermaye piyasası denir.Özellikle bankalar para
piyasasını aktif olarak kullanırken,sigorta şirketleri daha çok sermaye
piyasasını kullanır.
FİNALSAL ARAÇLAR
1-PARA PİYASASI ARAÇLARI
Türkiye'de organize olmuş para piyasalarına 1987'de
geçilmiştir.Türkiye'deki para piyasaları,TL piyasaları ve döviz
piyasaları olmak üzere ikiye ayrılır.Bu piyasalardan TL para
piyasasında işlem gören belli başlı menkul kıymetler(para piyasası
araçları)şunlardır;
a)Hazine Bonosu:Vadesi bir yıldan kısa olan ve iskontoyla satılan devlete ait borlanma senetleridir.
b)Finasman Bonosu:Anonim ortaklıkları biçimde kurulmuş olan şirketler
tarafından ihraç edilebilen kısa vadeli borçlanma araçlarıdır.Vadeleri
30 günden kısa,360 günden uzun olamaz.
c)Banka bonoları:Kalkınma ve yatırım bankalarının kaynak sağlamak
amacıyla,borçlu sıfatıyla düzenleyip ihraç ettikleri emre ve hamiline
yazılı menkul kıymetlerdir.
d)Bnaka garantili bonolar:Kalkınma ve yatırım bankalarından kredi
kullanan anonim ortaklıklarının bu kredilerin teminatı olarak borçlu
sıfatıyla düzenleyip alacaklı bankaya verdikleri emre yazılı menkul
kıymetlerdir.
e)Varlığa dayalı menkul kıymet (VDMK):İhraç eden kurumun kendi tivari
işlemlerinden doğan veya devaldığı alacakları karşılığında ihraç edilen
menkul kıymetlerdir.
f)Yatırım fonu katılım payları:Yatırım fonu,katılma belgeleri sonucu
toplanan belge sahipleri adına dağıtılması ilkesine göre hareket
ederek,menkul kıymetlerden oluşan portföyü işletmek amacıyla kurulan
mal varlığıdır.Portföy değerinin en az %25'ini devamlı olarak
Türkiye'de kurulmuş anonim ortaklıklarının hisse senetlerine yatırmış
olan yatırım fonları A tipi,diğeri ise B tipi yatırım fonudur.
g)Repo/Ters repo:Repo,menkul kıymetlerin geri alım taahhüdü ile
satışıdır.Ters repo ise,menkul kıymetlerin geri satış taahüdü ile
alımıdır.
2-SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI
Türkiye'de sermaye piyasası araçları içinde en çok hisse senetleri ve son yıllarda eurobond'lar kullanılmakadır.
a)Hisse Senedi:Bir şirkete ait sermeyenin belli bir oranını temsil esen
ve sahiplerine o oranda ortaklık hakkı sağlayan,belirli şekil şartına
sahip menkul kıymetlerdir.Hisse senedi elinde bulunduran kişiye irketin
net geliri ve varlıkları üzerinde alacak hakkı doğuran pay senetleridir.
b)Özel sektör tahvilleri:Tahvil,devlet ve anonim şirket tarafından
ödünç para bulmak amacıyla üzerinde yazılı değerleri eşit ve ibareleri
aynı olmak üzere çıkarılan vadesi bir yıl ve daha uzun borç
senetleridir.Özel şirketler tarafından çıkarılan tahvillere özel sektör
tahvili denir.
c)Devlet tahvilleri:Kamu kesimi harcamalarını ve bütçe açıklarını
finanse etmek amacıyla Hazine tarafından 1 yıl ve daha uzun vadeli borç
araçlarıdır.
d)Kar ve zrar ortaklığı belgesi:Anonim ortaklıkları tarafından kar ve
zarara ortak olmak üzere yurt içinde ve yurt dışında satılmak için
çıkartılan menkul kıymetlerdir.
e)Katılma intifa senedi:Anonim ortaklıkların nakit karşılığı satılmak üzere ihraç ettikleri menkul kıymetlerdir.
f)Gelir ortaklığı senedi:Kamu ortaklığı idaresi tarafından ihraç edilen menkul kıymelerdir.
g)Eurobond:Uluslararası borçlanmalarda yabancı tahvil ve eurobond olmak
üzere 2 yol kullanılır.Yabancı tahvil,yabancı bir ülkede satışa sunulan
ve satışa sunulduğu ülkenin para birimi üzerinden ihraç edilen
tahvildir.Eurobond ise,satışa suulduğu ülkenin para birimi dışında bir
para birimi üzerinden ihraç edilen tahvildir.

alıntıdır.