Yerel Yönetimler 1.2.3.4.5.6.7. Üniteler

YEREL YÖNETİMLER

ÜNİTE 1

Yerel Yönetimler : Devlet sınırları içinde yerleşmiş irili ufaklı insan
topluluklarının ortak ve yerel nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak
amacıyla belli bir hukuk düzeni içinde oluşturulmuş anayasal
kuruluşlardır. Özel İdareler, Belediyeler, Köyler

Büyük Kentleri Boğulmaktan Kurtarmak için : Uydu Kentler, Cazibe Merkezleri, Sanayi merkezleri kurulması

Megapolis : Metropolü çevreleyen yoğun nüfuslu alan

Komün : Belli bir toprak parçası üzerinde toplu bir halde ve komşuca
ilişkiler içinde yaşayan insanlardan oluşan doğal yerleşme birimi
niteliğindeki topluluklardır.

Beşeri İhtiyaçlar :
1- Özel İhtiyaçlar : İnsanların fizyolojik varlıklarından
2- Kamusal İhtiyaçlar : İnsanların toplu halde yaşamalarından doğar.

Ekonomi Çeşitleri
1- Piyasa (Kapitalist) Ekonomi
2- Karma (İkili) Ekonomi
3- Sosyalist (Kumanda) Ekonomi

Piyasa Ekonomisi : Kar ve fayda maksimizasyonu sadece özel mallar için
geçerlidir. Kar maksimizasyonu peşinde koşan firmaların kamusal mal
üretmeleri mümkün değildir. Ancak yarı kamusal malların bu piyasalarda
üretimleri mümkün olabilir.

Karma Ekonomi : Özel mallar esas itibariyle firmalar tarafından
üretilir ancak bunların dışında da birtakım üretici birimleri
oluşturulmuştur. Kamusal ve yarı kamusal malların üretiminde ise piyasa
ekonomisinin kuralları geçerlidir.

Sosyalist Ekonomi : Üretim faktörlerinin mülkiyeti devlete ait olduğu
için özel malların üretimi de dahil olmak üzere, tüm üretim devlet
tarafından gerçekleştirilir.

Yerel Yönetimlerin Özellikleri :
1- Tüzel Kişilikleri vardır.
2- Ayrı bir bütçe ve malvarlığına sahiptir
3- Seçimle işbaşına gelen karar organları vardır.
4- Sınırlıda olsa özerkliğe sahiptir.

Merkezden Yönetim : Yasama, yürütme, yargıya ilişkin tüm yetkiler,
kısaca kamu gücünün tamamı, merkezi bir otoritede toplanır ve her iş
merkezden yönetilirse merkeziyetçi bir sistemin varolduğu anlaşılır.

Yerinden Yönetim (Ademi Merkeziyet) : Yerel nitelikteki kamu
hizmetlerinin devletin tüzel kişiliği dışındaki kamu tüzel kişilerince
gerçekleştirilmesi için bir kısım kamu güçlerinin daha az yetkili bir
otoriteye transfer edilmek amacıyla merkezi otoriteden geri çekilmesi

Yerinden Yönetimlerin Özellikleri
1- Karar ve yürütme organları seçimle işbaşına gelir
2- Tüzel kişilikleri vardır
3- Özerktirler
4- Kendilerine özgü bütçeleri vardır.
5- Merkezi yönetimin idari vesayet denetimine tabidir.

İdari Vesayet : Anayasanın 123. maddesine göre yerel yönetimler kuruluş
amaçlarına ters düşmeyecek bir biçimde ve yasalarda öngörülen sınırlar
içinde merkzi yönetimin denetimine tabi tutulurlar. Hiyerarşik denetime
oranla son derece gevşek olan bu denetime idari vesayet denir.

Esasta Yerinden Yönetimi benimseyen ülkeler : İngiltere ve İskandinav ülkeleri
Ilımlı merkeziyeti benimseyen ülkeler : Fransa, İtalya ve Türkiye

Yetki Genişliği : Merkezden yönetimin bazı sakıncalarını giderebilmek
için merkez tarafından kendi memurlarına bazı yetkilerin
devredilmesidir.

Yerinden Yönetim Türleri
1- Siyasal Yerinden Yönetim
2- İdari Yerinden Yönetim

Montevideo Sözleşmesi Devleti:
1- Daimi bir nüfusu
2- Belirli bir ülkesi
3- Hükümeti
4- Diğer devletlerle ilişkiye girmeye yetkisi olmalıdır.

Siyasal Yapıları Yönünden Devletler
1- Üniter (Tekçi) Devlet
2- Konfederasyon
3- Federasyon

Üniter (Tekçi) Devleti : Siyasal yönden merkeziyetçiliği simgeler, bu
tür devletlerde tek bir yasama organı ve tek bir yargı sistemi
mevcuttur. İdari yetkiler merkezi yönetim tarafından kullanılır.
Türkiye, Fransa, İngiltere, Yunanistan, Romanya, Macaristan ve
Bulgaristan

Konfederasyonlar : Bir devlet birliğidir. Günümüzde hemen hemen hiç kalmamıştır. her birinin uluslar arası kişiliği mevcuttur.

Federasyonlar : Uluslar arası kişiliğe sahip olmayan federe devletlerin
oluşturdukları bir devlet şeklidir. Federal devlet üstün yetkilere ve
tek bir hükümete sahiptir. Siyasal yerinden yönetimin tipik bir
örneğidir. Almanya, İsviçre, Hindistan, ABD

İdari Yerinden Yönetim : Bu sistemde yasama ve yargı konularındaki bütün yetkiler merkezi yönetime aittir.

İdari Yerinden Yönetim Çeşitleri:
1- Hizmet Yerinden Yönetim
2- Yerel Yerinden Yönetim

Hizmet Yerinden Yönetim : Belli bir kamu hizmetinin merkezin dışında
bağımsız bir örgüte bırakılmasıdır. Üniversiteler, Ticaret Odaları

Yerel Yerinden Yönetim : Türkiye’de Belediyeler ve Köyler örnek olarak gösterilebilir.

Sonradan Denetim : Yerel yönetimlerin yetkili organlarının kararları
önceden onaya sunulmaksızın yürürlüğü konulabilmektedir. Yetkili
vesayet makamları ise ancak sonradan ve yasal süreler içinde ilgili
yargı mercilerine itirazda bulunabilmektedir.

Önceden Denetim : Yerel yönetim işlemlerinin gerçekleştirilebilmesi
veya oluşturulması aşamasında talepte bulunabilmek, uyulmadığı takdirde
de işlemi durdurmak ya da yerel yönetimin yapacağı işi onun yerine
geçerek bizzat yapabilmek mümkündür. En çok imar mevzuatı ve bütçede
etkin olarak uygulanmaktadır.


ÜNİTE 2


Kardinal Fayda (A.Marshall) : Bir malın azalan marjinal fayda eğrisi
ile talep eğrisi özdeş olduğundan faydanın fiyatlarla ölçülmesi
mümkündür. Bu izah tarzına göre bir malın fiyatı o malın faydasının
yani sağlayacağı tatminin bir ölçüsüdür.

Ordinal Fayda (V.Pareto) : Faydanın rakamlarla ölçülemeyeceğini
savunmuşlar. Bir malın talep edilmesi sadece o malın sağlayacağı
faydaya değil, diğer malların faydalarına bağlıdır.

Pareto Optimumu : Bir toplumun üyeleri belli bir durumda bu durumu
toplum üyelerinden her birinin sağladığı tatminde çoğalma yada azalma
olmaksızın değiştirecek bir çözüm bulamadıkları sürece maksimum tatmini
sağlarlar.
Bir kimsenin durumu başkalarının durumunu bozmadan iyileştirilemiyorsa bu bir optimum durumun varlığını kanıtlar.

Kamu Ekonomisinin Görevleri ( Musgrave Modeline Göre)
1- Kaynak dağılımındaki etkinliğin sağlanması
2- Adil bir gelir dağılımının sağlanması
3- İktisadi istikrarın temin edilmesi
4- İktisadi büyümeyi sağlamak

Kamusal Mallar : İhtiyacı karşılayacak mal ve hizmetlerin bir kısmı
bazı özellikleri gereği piyasada üretilemezler bunlar kamusal
mallardır. Milli Savunma, Diplomasi ve İç güvenlik gibi, kamusal mal
kavramı ile aynı anlama gelen toplumsal mallar, kolektif mallar, pür
kamu mallar, sosyal mallar kavramları kullanılmaktadır.

Tiebout Etkisi : Bireyler tercih ettikleri vergileri ve hizmetleri
sağlayan yerel ünitelerde toplanma eğilimi göstermelerine tiebout
etkisi denir.

U.Hicks : Tatminkar bir yerel yönetimin büyüklüğü nüfusun tipine ve yoğunluğuna bağlı olarak muhtemelen ülkeden ülkeye değişir.

Yarı Kamusal Mallar ve Dışsallık : Sosyal ihtiyaçları karşılamaya
yönelik kamusal nitelikli mallardan bazıları için tüketimden mahrum
bırakılmama ilkesi geçerli değildir. Bunun sebebi bölünmezlik ilkesinin
bu tür mallar için geçerli olmamasıdır. Örnek olarak Eğitim ve sağlık
hizmetleri verilebilir.

Dışsallık : Bir üretim ve tüketim faaliyeti ile üçüncü şahısların fayda
ve maliyet fonksiyonları etkileniyorsa dışsallık sözkonusudur.

Ulusal Düzeydeki Yarı Kamusal Mallar : Bazı yarı kamusal malların
üretilmeleri ve tüketilmeleri dolayısıyla ortaya çıkan dışsallıklar
ülkenin sıyasal sınırları içinde kalan bütününe yayılabilir.
Yükseköğrenim ve koruyucu nitelikteki genel sağlık hizmetleri örnek
olarak gösterilebilir.

Bölgesel Düzeydeki Yarı Kamusal Mallar : Su, kanalizasyon, park, mezarlık ve itfaiye hizmetleri



ÜNİTE 3


Merkezi yönetim ile yerel yönetimler arasındaki mali ilişkiler iki yönlüdür.
1- Görevlerin bölüşülmesi
2- Kaynakların bölüşümü

Mali Tevzin : Denkleştirme, dengeleme, mali tevzin mali denkleştirme
anlamına gelmektedir. Türk maliye literatürüne F.Neumark tarafından
girmiştir.

H.Barthlemy : Merkeziyetçiliğin güçlü, ademi merkeziyetçiliğin ise özgür bir ülke yaratacağını ifade etmiştir.

Kaynak israfının nedenleri;
1- Aynı görevin hem merkezi yönetim, hem de yerel yönetim tarafından gerçekleştirmek istemesinden
2- Yetkinin açıkça belirlenmemesi halinde görevi, yönetimin yapısının
özelliği dolayısıyla daha fazla kaynak kullanmak durumunda olan otorite
üstlenebilir.

Kaynak Sapmaları : Literatüre ilk defa A.Marshall ile giren
dışsallıkların varlığı bir yana tam rekabet ya hiç olmayan ya da ender
olarak gerçekleşen bir durumdur. Dolayısıyla otomatik ve devamlı bir
optimum düşünülemez.

Optimumdan Uzaklaşmak :Merkezi yönetim özellikle dışsallıkların olduğu
durumlarda, kaynak transferleri politikasıyla bölgeler arasında
düzenleyici bir rol ifa etmektedir. Aksi halde hizmetler ya ek*** ya
fazla olur.


Milli Gelir – Milli Servet : Kamusal gelirler esas itibariyle milli
gelirler ve milli servetten sağlanır. Milli Servete önemli ve devamlı
bir kaynak olarak ancak savaş ve olağanüstü dönemlerde başvurulur.
Modern kamusal finansman anlayışında kamu gelirlerinin temel kaynağı
milli gelirlerdir.
A.Mensel : Merkezi ve yerel yönetimler arasındaki gelir bölüşümü sorununa ilk bilimsel yaklaşım

U.Hicks : 1980’lere gelinirken karma ekonomilerde giderek bir
merkeziyetçilik eğiliminin belirlenmesine karşın sosyalist ekonomilerde
nisbi olarak bir ademi merkeziyet özleminin belirdiğini belirtmiştir.

H.Ritscl : Hizmet bölüşümü, mali tevzin için herşey den önce bir tarihtir demiştir.

ÜNİTE 4


Hizmetlerin Bölüşülmesi :
1- İktisadi Kriterler
2- Geleneksel ve Deneysel Kriter

İktisadi Kriterler :
1- Hizmet Faydasının Yayıldığı alan
2- Bölgesel Değerlendirilmiş Mallar
3- Hizmete olan talebin optimum düzeyde belirlenmesi
4- Dışsallıkların giderilmesi sorunu
5- Azalan vermler kanunu etkisi

Hizmetlerin Giderek Merkezileştirilmesinin Nedenleri :
1- Gelirin Merkezileştirilmesi
2- Teknikteki ve ulaştırmadaki Gelişmeler
3- Göçlerin sebep olduğu değişiklikler
4- Hizmetlerin alışılmamış boyutlara ulaşması
5- Yönetimin ve İşletmenin rasyonel esaslara göre düzenlenmesi zorunluluğu

Yerel Yönetimlerin Önemini Artıran Nedenler :
1- Refah artışının etkileri
2- Sosyal yapıdaki değişiklikler
3- Sosyal Kurumlaşmadaki değişiklikler

Merkezi Yönetim ile Yerel Yönetimler Tarafından Ortaklaşa Gerçekleştirilen Hizmetler :
1- Bayındırlık ve imar hizmetleri
2- Sağlık Hizmetleri
3- Eğitim Hizmetleri
4- Sosyal Yardım Hizmetleri

R.A.Musgrave : Değerlendirilmiş mal kavramını kullandı.

Mençester liberalizminin ortaya çıktığı 18. yüzyıldan Beverdige
Raporunun düzenlediği yıllara kadar geçen dönemde fakirlere yapılan
yardımlar lütuf olarak görülmüştür.




ÜNİTE 5


Gelir Bölüşümü Yöntemleri :
1- Vergi Yapısının Toplum Tercihlerine Uydurulabilmesi
2- İdari Etkinliğin sağlanması
3- Geleneksel ve tarihsel faktörler

Gelir Bölüşümünü Etkileyen Faktörler
1- Devlet yapısındaki farklılıklar
2- Merkeziyetçilik ve Yerinden Yönetim Anlayışının sebep olduğu farklılıklar







Yerel Yönetimlerin Gelir Türleri :
1- Vergiler
2- Bağışlar
3- Şerefiyeler
4- Harçlar
5- Harcamalara Katılma Payları
6- Fiyatlar
7- Borçlanma
8- Emlak Gelirleri

Vergiler :
1- Sınırsız vergileme yetkisi verilmesi
2- Vergi kaynaklarının paylaştırılması
3- Merkezi yönetim vergilerinin bazılarından veya toplam vergi gelirleri üzerinden pay verilmesi

Vergi Kaynaklarını Paylaştırmanın Çıkaracağı Sorunlar :
1- Vergilerde optimal yapıya erişme sorunu
2- Vergi kapasitesinde azalma meydana gelmesi
3- Mali kapasitede eşitsizlik meydana gelmesi

Vergi Kaynaklarını Paylaştırmanın Olumlu Yönleri :
1- Mali otonomiye sahip olabilme olanağı
2- Yerel sorumluluk duygusunun artması ihtimali


Uygulamada yerel yönetimlere bırakılan vergiler
1- Emlak Vergisi
2- Meslek Vergisi
3- İkamet Vergisi

Bağışlar:
1- Koşula bağlı bağışlar
2- Koşulsuz veya Blok Bağışlar (Götürü Hibeler – Dotasyon)

H.Ritsch : Sınırsız vergileme sistemine rekabet sistemi adını vermiştir.
Vergi kaynaklarının paylaştırılması yöntemine ayırma sistemi adını vermiştir

Hicks : Koşula bağlı bağışların uyarıcı bir özelliğe sahip olduğunu söylemiştir.


ÜNİTE 6



AMENAJMAN : Kentlerdeki yoğun nüfusun azaltılması ve genişlemenin önlenmesi hareketi.

UYDU KENT : Nüfusun bir kısmını aktarmak amacıyla büyük kentlerin civarlarında kurulan yeni kentlere denir.

METROPOLİTEN ALANLAR : Geniş bir şehir ve onu çevreleyen çok sayıda uydu kentsel topluluklara metropoliten alanlar denir.

ÖZEL BÖLGELER : ABD. gerçekleştirilmiş tek bir hizmeti gerçekleştirmek amacına yönelik yerel yönetim birimleridir.


Nüfus Yoğunluğunu Azaltacak Yöntemler :
1- Ağır ikamet vergisi uygulanmalı
2- Yerel satış vergilerinin ağırlaştırılması
3- Yeni inşaat için ruhsat verilmemesi
4- Kent dışında inşa edilecek alt yapı tesislerinin süratle bitirilmesi
5- Bazı alanlarda kamulaştırılmaya gidilmesi

E.Howard : Bahçe kentler önerisi.
Kentlerde varolan teknik ve ekonomik olanaklarla yok olan ve gittikçe azalan doğayı bir araya getirmeyi düşünen.




ÜNİTE 7


İNGİLTERE’DE YEREL YÖNETİMLER

Birleşik Krallık Ülkeleri : İngiltere, İskoçya, Galler , Kuzey İrlanda

İngilterede yerel yönetim birimleri :
1- County yada Shire
2- Districh yada Hundred
3- Township yada Parish

İngiliz yerel yönetiminin en önemli özelliği, belli bir düzeyde de olsa yargı yetkisini kullanma hakkına sahip olmasıdır.

İki kademeli yerel yönetim ünitelerinin üst kademeleri:
1- Municipal Boroughe (Belediyeler)
2- Urban Districts (Kentsel Bölgeler)
3- Rural Districts (Kırsal Bölgeler)

Tek kademeli yerel yönetim üniteleri ise County Broughe

Metropoliten Districtsler: Konut ve amenajman hizmetleri ile
ilgilenmektedirler. Eğitim ve bazı sosyal hizmetleride yerine
getirirler

Metropoliten Countiesler : Genellikle stratejik planların hazırlanması,
anayolların yapım ve bakımı, tüketicinin korunması, polis ve itfaiye
gibi hizmetlerden sorumludur.

Regionslar : İskoçyada stratejik planlama, sosyal hizmetler, polis ve itfaiye hizmetleri yürütür.

Yerel Yönetimlerin Gelirleri :
1- Emlak Vergileri
2- Bağışlar
3- Borçlanmalar
4- İşletme Kazançları

FRANSA’DA YEREL YÖNETİMLER

Yerel Yönetim Türleri :
1- Bölgeler
2- Departmanlar
3- Komünler

Paris’in Önemi :
1- Ulusal çıkarlarla ilgilidir
2- Başkentidir
3- Bütün devrimler pariste başlamıştır
4- Banliyösünden de ayırmak da mümkün değildir.

YUNANİSTAN’DA YEREL YÖNETİMLER

Yerel Yönetim Birimleri:
1- Belediyeler
2- Komünler