~~Maliye Politikası 4-7 Üniteler~~

ÜNİTE :4

EKONOMİK İSTİKRARIN GEÇEKLEŞMESİNDE MALİYE VE PARA POLİTİKASININ ETKİNLİĞİ
Kapalı Bir Ekonomide etkinlik= IS – LM analizinde IS eğrisi
yatırılabilir fon piyasasını dengede tutabilen faiz oranını ve gelir
düzeyini göstermektedir. LM eğrisi ise;para piyasasını dengeleyen faiz
ve gelir düzeyini göstermektedir.Genel denge durumunda IS ve LM eğrisi
bir birine eşitlenir.Bu analizi ilk kez inceleyen iktisatçılar HİCKS ve
HANSEN olmuştur.Keynesyen iktisatçılar likitide tuzağından ötürü Maliye
Politikası etkinliğini, monotaristler ise para talebinin faiz
esnekliğinin 0 olması nedeniyle para politikası etkinliğini savunurlar.


Para Politikası Etkinliği

Ekonomi tam istihdam gelir düzeyinin altında dengedeyken genişletici para politikası uygulandığını varsayalım;

Keynesyenlere göre;Geniletici para polt.nın normal sonuçu ekonominin genişlemesine neden olur.

Ms(artar)—Nominal gelir(artar)—Ld (artar)—Lp(artar)—İ(azalır)—I(Artar)—Y(artar)
Para arzı arttırılıyor............…Tahvil talebi..Tahvil fiyatı……Faiz…...Yatırım…...GSMH

Normal Durumda

Keynesyenlere göre. likitide tuzağı geçerli olduğu için para arzındaki
artış, toplam talebi arttırmamakta bu nedenle para politikası etkili
olmamaktadır.Monotoristlere göre ise,kısa dönemde para politikası
etkili olurken uzun dönemde faizlerin esnekliği düşeceği için sadece
fiyatlar genel seviyesi etkilenmektedir.
Çağdaş keynesyenlere göre ise,ilk keynesyenlerden farklı olarak hem
para hem de maliye poltikası etkindir.ancak yinede maliye politikasının
etkibliği üzerinde yoğunlaşırlar.
Keynesyenler ile monotoristler arasındaki farkın nedeni; Para ve mali
varlıklar arsı ikame edilebilirlik durumudur.Keynesyenler paranın
ikamesi olarak sadece tahvili benimserken monotoristler ise tüm reel
varlıkları bu gruba dahil ederler.

Maliye Politikasının Etkinliği

Ekonominin tam istihdam gelir düzeyinin altında dengede olduğu durumda
devlet genişletici maliye politikası uygulanırsa; Toplam talep artacak,
IS eğrisi sağa kayacaktır yapılan harcama Çarpan katsayısı kadar
ekonomiyi etkileyecektir.*Borçlanma ile bu hakaret yapıldığında bu
borçlanmanın finnasmanı vergilerle yapılacağı için ekonomiye geri
dönüşü daha az olacaktır.Maliye Politikası Keynesyenler için tam
etkilidir.Monotoristler içinse;Kamu harcamalarındaki artışın özel
sektörlerdeki yatırımlarının azalmasına neden olacağından bu nedenle
geri dönüşün istenildiği kadar olmayacağını savunurlar.

Son Olarak Fiyatların Kapalı Ekonomisindeki Etkisi;

Bir ekonomide para politikası uygulandığında faizler düşeceği için
genişletici bir etki çıkması söz konusu olacaktır.Ancak;*Önemli olan
Genişletici politikanın fiyatlar üzerinde yapacağı etkidir.Genişletici
para politikası ekonomi üzerindeki etkisi,Genişletici Maliye Politikası
etkisinden daha azdır.*Toplam talepteki artış fiyatları daha çok
arttıracağı için maliye politikası çoğu zaman etkisiz kalacaktır.

Açık Ekonomide Maliye ve Para Politikasının Etkinliği

Dışa açık ekonomi iki sorunla karşı karşıyadır
—İç Denge; Tam istihdam ve fiyat istikrarının sağlanması
—Dış Denge; Ödemeler Bilânçosu dengesinin sağlanması

Sabit Döviz Kuru; Merkez Bankasının belirlemiş olduğu kur üzerinden alım satımın yapılmasıdır.

Esnek Döviz Kuru; Döviz kurunun piyasada serbestçe belirlenmesidir.

Sabit Döviz Kurunda Etkinlik; Dışa açık ekonomide Genişletici Maliye
Politikası uygulanırsa gelir artacaktır. Kişiler gelirlerinin bir
kısmını ithalata yansıtır, ithalatın artması dış açığa neden
olacaktır.Bu da GSMH’yı azaltacaktır.
Para Politikası uygulandığındaysa; Yine aynı şey meydana gelecek para
arzının artması ithalatı artıracaktır.ve daraltıcı etki ortaya
çıkacaktır.Devlet bu durumda bu etkiyi azaltmak için piyasaya para
sürerse ENFLASYON ortaya çıkacaktır.

Sonuç olarak;

Maliye Politkası-Tamamen etkisiz…|  Sabit kur piyasaları bağladığı
Para Politikası- Kısmen etkili……….| için kur kadar etkili olamaz

Esnek Döviz Kurunda Etkinlik; Genişletici maliye politikası
uygulandığın da ilave talep yurt içinde kaldığı için döviz rezervi
değişmeyecek ve bir sermaye hareketi olmayacaktır. Sermaye
hareketiliğinde ise; kamu harcamalarının artması faiz oranlarını
yükseltecek iç yatırımları ise azaltacaktır.
Ancak;faizlerin yükselmesi dışarıdan gelen fon miktarını arttırarak GSMH’nın artmasına neden olacaktır.
Genişletici Para politikası ise;Para arzının arttırıldığı durumda ülke
içerisinde kalan ilave talebin bir kısmı yurtdışına kayacak bu yabancı
paraların değerini arttırarak böylece talebin yurt dışına kayması
önlenmiş olacaktır

Sonuç olarak; Hem Para Politikası hem de Maliye Politikası her
ikiside etkilidir. Sabit döviz kuruna göre daha iyi bir sonuç verir.

Fiyatlar ve Açık Ekonomi
Açık ekonomide fiyatlar artarsa;
1-Yurt içinde üretilen malların fiyatı artar. Yabancı mallar ucuzladığı için ihracat azalır. İthalat artar.
2-Bu olay reel para arzını azaltacaktır.(reel para arzı=satın alma gücü)
3-İhracatın azalması ithalatın artması sonucunda dış açık oluşacaktır.
Dışarıya döviz akışının hızlanması iç ekonomiyi olumsuz yönde
etkileyecektir.

***Yapılan deveülasyonların asıl amacı; ihracatı arttırıp dış açığı kapatmak için yapılmıştır.

ÜNİTE .5

TOPLAM ARZ TOPLAM TALEP ANALİZİ
Bir ekonomide Mal ve Para piyasalarının aynı anda dengede olduğu fiyat
düzeyi ve çıktı miktarının eşanlı bileşimlerini gösterir. Üzerindeki
her nokta da genel denge şartı sağlanır.

Mal Piyasası Dengesi= Para Piyasası Dengesi

I = S (IS eğrisiyler gösterilir.) Ms=Md (LM eğrisiyle gösterilir.)
GENEL DENGE


—Toplam Talep eğrisinin azalan eğilimli olmasının 3 edeni vardır;

1-Dış Ticaret Etkisi= Fiyatların düşmesi ihracatı arttırır. toplam harcamalar artar,bunun sonucunda GSMH artar.
2-Faiz Etkisi= Fiyatlar genel düzeyinin düşmesi reel para arzını (satın
alma gücünü) arttırır,bunun sonucunda faizler azalır ve böylece
yatırımların maliyeti azalır bunun sonucunda yatırımlar artar,GSMH yı
da olumlu etkileip arttırır.
3-Refah Etkisi(Pigov Etkisi)= Fiyatların düşmesiyle satın alma gücü
artan bireyler toplam talepleri arttırır bunun sonucunda gelir artar.

Toplam Arz Eğrisi;
Belli fiyat düzeylerinden bir ekonomideki tüm firmaların piyasaya
satmak üzere sundukları mal miktarına toplam arz, fiyat ve gelir
düzeyini gösteren eğriye de toplam arz eğrisi denilmektedir.toplam arz
eğrisi, genel olarak artan eğime sahiptir.Bunun nedeni daha fazla çıktı
düzeyi için artan maliyetleri karşılamk gerektiğinden fiyatların
yükseltilmesidir.

Toplam Arz Eğrisinin 3 Alanı;

Keynesyen Bölge ;Toplam arz eğrisinin yatay olduğu bölgededir.Bunun
sebebi firmaların ne kadar mal talep edilirse o kadar
üretecekleridir.Keynesyenlere göre;fiyatlar yapışkandır ve tam
istihdama ulaşabilmek için toplam talebin arttırılması gerekir.

Orta Alan ; Toplam arz eğrisinin ekonominin tam istihdama yaklaştığını
gösteren artan eğimli kısmıdır.Fiyatlar yapışkan değildir.

Klasik Alan ; Toplam arz eğrisinin düşey olan kısmıdır.Ekonominin tam
istihdama ulaştığı varsayımıyla fiyat düzeyi ne olursa olsun üretim
miktarının değişmeyeceğini ifade eder.


NOT: Toplam harcamaları arttıracak her türlü faktör toplam talep eğrisi sağcı,azaltıcı faktörler sola kayar.
Toplam üretimi artturacak koşulları toplam arz eğrisini sağa, azaltan koşullar ise sola kaydırır.
Kısacası; Genişletici Maliye Politikası sağa(+)
Daraltıcı Maliye Politikası sola(-) kaydırır.

Arz Varsayımları Para ve Maliye Politikaları

1-Keynesyen Bölge ; Ekonominin ciddi bir durgunluk içinde olduğunu
belirtmek için toplam arz eğrisinin yatay olduğu bölgedir.Fiyatlar
yapışkan olduğu için GENİŞLETİCİ PARA VEYA MALİYE POLİTAKALARI toplam
harcamaları arttırarak tam istihdama çıkmaya çalışır.


2- Orta Alan ; Bu alanda talep de ki bir artış sonucunda hem fiyatlar
genel düzeyi hem de gelir artmaktadır.Fiyatların artmasının sebebi
üretimde bazı dar boğazların yaşanması tam istihdama yaklaştıkça
verimliliğin azalması gibi nedenlerdir.
*Genişletici Politika bu bölgede tam etkili değildir.

3- Klasik Bölge ; ekonominin tam istihdama ulaştığında toplam arz
eğrisinin yatay eksene dik bir doğru şekline gelmesiyle genişletici
politikaların gelir düzeyine etkilemediği bölgedir.

Toplam Arz Eğrisi ve Beklentiler

Toplam arz eğrisine ilişkin olarak üzerinde durulması gereken
durumlarda birisi enflasyonist beklentilerdir.Her kısa döneme göre
enflasyon oranı değiştikçe toplam arz eğrisinde hareket eder.eğer
enflasyon oranı uzun dönem için sabit kalırsa firmalar ve çalışanlar bu
oranın devam edeceğini bekleyecek ve beklenen enflasyon ile gerçekleşen
enflasyon aynı kalacaktır.Ancak; fiyat düzeyindeki yanlış algılamalar
söz konusu olursa bu durumda toplam arz eğrisi yanıltıcı olacaktır.


UNİTE : 6

İRADİ POLİTİKALAR KARŞISINDA OTAMATİK İSTİKRAR SAĞLAYICILAR
İradi Maliye Politikası; Toplam talebi değiştirmek ve ekonomiyi
istikrara kavuşturmak için harcamaları ve vergilerde bilinçli olarak
değişiklikler yapılmasıdır. İradi politikanın temel özelliği “Siyasi
karar birimlerinin takdirine dayanmasıdır”.

-İradi politikalarının Uygulanmasındaki sorular-


İradi politikalar istikrarı sağlamaya yönelik olsada iki nedenden dolayı amacına ulaşamayabilir.
1-Tanı ve Teşhis Sorunu= Ekonomik faaliyetlerde dalgalanmaları doğru
olarak tanı ve teşhis etmek için kullanılan teknikler son yıllarda
gelişmiş olsa da her zaman tahminlerin doğru olacağı beklenemez. Doğru
tahmin çözümüde beraberinde getirir.
2-Gecikme Sorunu= Bir maliye politikasına gerek duyulduğu andan itibaren sonuçları alana kadar geçen süredir.3’e ayrılır.
a-Tanıma Gecikme Tanısı= Bir istikrarsızlığın ortaya çıkmasıyla bir
mali işlem için harekete geçme kararı alınana kadar geçen süredir.
b- Uygulama Gecikmesi= Harekete geçme ile uygulama arasındaki süredir.
c-Tepki Gecikmesi= Uygulamaya geçildikten sonra ilk sonuçları olana kadar ki süreçtir.

—Otomatik İstikrar Sağlayıcılar-

Ekonomik dalgalanma dönemlerinde kendiliğinden devreye girerek dalgalanmaları azaltan faktörlerdir.
Vergiler, işsizlik sigortaları, tarım destekleme fiyatları otomatik istikrar sağlayıcılardır.
Otomatik İstikrar sağlayacıların gücü;
—vergilerin esnekliğine
—yapılan kamu harcamasının zamanlamasına bağlıdır.

OSÖ = /\ Ya  Gerçek gelir artışı (vergilerle yapılan kamu harcamalarıdır.)
………../\ Y  Gerçek olmayan(arizi) gelir artışı (Borçlanma ile yapılan kamu harcamasının gelire etkisi)

OSÖ = 0 ‘sa istikrar gelir sağlayıcı herhangi bir sonuç vermiyor.(etkisizdir)

OSÖ = 1 ‘se istikrar gelir sağlayıcı tam etkindir.

Bir ekonomide vergilerin otomatik istikrar sağlayıcılı gelir düzeyinde
ki değişikliğe verginin ne kadar tepki verdiğine bağlıdır.
*Verginin esnekliği arttıkça otomatik istikrar sağlayıcısıda artar.
YANi;Gelir düzeyinde bir değişim olduğunda vergi buna hemen tepki
veriyorsa vergi esnektir ve otomatik istikrar sağlayıcı olarak
kullanılabilir.

VERGİ ÇEŞİTLERİ
-Sabit oranlı Tarifeli Vergiler= Belli bir oran üzerinde alınan hiç değişmeyen vergilerdir.0 ‘dır.Örneğin;Baş vergisi

-Oransal Tarifeli Vergiler= Vergi matrahının GSMH’daki değişikliğe göre duyarlı olduğu vergilerdir.

-Tek Oranlı Vergiler= Vergi matrahının esnekliğine gelirdeki
değişikliğine vergi matrahının otomatik olarak tepki verdiği belli
oranlara sahip vergilerdir.

Artan Oranlı Vergiler= Otomatik istikrar sağlayacılığı en fazla olan
vergilerdir.Gelirde ki değişikliğe en iyi tepkiyi veren esnekliği en
fazla olan vergilerdir.Örnek;Gelir Vergisi.

Otomatik İstikrar Sağlayıcı Olarak Kamu Harcamaları
Harcamaların otomatik istikrar sağlayıcı olarak kullanılabilmesi için “
genişleme döneminde frenleyici, daralma dönemimdeise; genişletici bir
etkisinin olması gerekir.İki uygulama vardır.
-İşsizlik sigortası uygulaması,
-Tarım Destekleme fiyatları.
Otomatik istikrar sağlayıcılar ekonomisinin kendiliğinden düzene
gireyeceğini sağlayan Monotaritler açısından etkili devletin
müdahalesini şart koşan keynesyenler açısından tek başına
etkisizdir.(iradi politikaları savunurlar)
Formül Esnekliği Yöntemi
Belli göstergelerden hareket ederek hangi önlemlerin hangi dönemlerde uygulamaya geçileceğinin belirlenmesidir.

GÖSTERGE ÖNLEM KONJOKTÜR DÖNEM
İstihdam
Fiyatlar G.D. Vergi Daralma
Gelir Canlanma

Ani işsizlik artar toplam talep düşer, vergiler düşer---DARALMA
Gelir artar toplam talep artar, vergi artar--- CANLANMA

buradaki önlem almanın belirleyicisi Göstergedir.

ÜNİTE:7
ENFLASYONLA MÜCADELEDE MALİYE POLİTİKASI
Enflasyon bir ekonomide belli bir süre içerisinde fiyatlar genel
düzeyinin sürekli yükselme olayıdır. Enflasyon mal ve hizmetlerin
piyasa koşullarından kaynaklanan fiyatların değil fiyatlar genel
düzeyinin artmasıdır.
Enflasyon çeşitleri;
1-Talep Enflasyonu: Yoğun talep artışının yarattığı enflasyondur.
2-Maliyet Enflasyonu: Malların maliyetindeki artışların fiyatları arttırmasıyla oluşan enflasyondur.
3-Yapısal Enflasyon: Ekonomide uzun süreli olarak süre gelen enerji,
hammadde, nitelikli iş gücü kıtlığı ile oluşan enflasyondur.
4-İthal edilen Enflasyon: İç piyasada parasal faktörlere dayanan dış
alemden aktarılan fiyat yükselişleri neniyle oluşan enflasyondur.
NOT::: Piyasada satın alma gücünü yükselten devlettir.Devlet kamu
açıklarını para basarak gidermeye çalışırsa enflasyon artar.Enflasyonun
etkilenmemesi için yapılması gereken ; Para basmadan özel tüketim
harcamalarını arttırmaya çalışmaktadır.
Genişleme eğileme içerisindeki piyasalarda %4 veya %5’lik bir enflasyon
gelişme için sağlıklı gözükür.Yüksek enflasyon yaşanan durumlarda fiyat
artışları faizler üzerinde olumsuz etki yaratacağı için yatırım
dengesini bozarak ekonomiyi negatif yönde etkiler bunun nedeni yüksek
enflasyon döneminde ortaya çıkan enflasyon vergisidir. “Enflasyon
nedeniyle azalan satın alma güncü güçlendirmeye çalışan kişilerin
tüketimlerini kısmaları sonucunda paralel taban içinde kamu kesimine
yönelik olan harekete “Enflasyon vergisi “ denir.
Enflasyon döneminde vergi tahsillerinin geçilmesinde reel satın alma gücü azaltır. Bu duruma “tanzi etkisi ”denir.

Enflasyon ile mücadelede Maliye Politikası
Toplam talebin toplam arzın üstüne çıkması durumunda fiyatlar genel
düzeyinin artması şeklinde görülen enflasyon sonucunda gelir ve kaynak
dağılımındaki bozuklukları düzeltmek için devlet parasal tabanı kontrol
altına tutmaya çalışır. Enflasyonun kaynağı ne olursa olsun kamu kesimi
açıklarının parasal tabanı genişleterek finanse ediyor olması
enflasyonda kamu kesimini önplana çıkartır.
*Enflasyonun önlenmesinde etkili Maliye Politikası araçları kamu kesimi
açıklarının kapatılması hatta kamu kesimi fazlası yaratılması şeklinde
uygulanmalıdır ve bu yapılırken kesinlikle Merkez bankasına
başvurulmalıdır.
Maliye Politikası
a-Kamu Harcaması
-Cari Harcama= *Gerçek ve *Yatırım olarak ikiye ayrılır.
-Transfer Harcaması=*Sosyal ve Ekonomik harcama olarak ikiye ayrılır.
b-Vergiler
-Dolaylı,
-Dolaysız ve
-Servet harcamaları olarak üçe ayrılır.
c-Kamu Borçları
-İç Borçlanma =Bankacılık Sistemi ve özel Kesim borçlanma olarak ikiye ayrılır.
-Dış borçlanma olarak ikiye ayrılır.

a-Kamu Harcamaları-
1-Cari Harcamalar(Gelir artışı yaratan Kamu harcamaları):Gerçek ve yatırım diye ikiye ayrılır.
Gerçek harcamalar personel ödeneklerinden oluşmaktadır. Enflasyonist
dönemde ekonomide daralma yaratır. Bu dönemde en çok etkiye kamu
yatırım harcamaları almaktadır. Kamu yatırım harcamalarının azalması
hem kamu kesiminde üretimin azalmasına hem d özel kesimin verimlilik
kaybına neden olacaktır.
2-Transfer Harcamaları: Sosyal ve Ekonomik olarak ikiye ayrılır.
Emekli, dul ve yetimlerin aldığı maaşlara Sosyal Transfere, Devletin
üretimi arttırmaya yönelik mali yardımlara da Ekonomik transfer içinde
yer alır. Enflasyonist dönemlerde bu grupların mağdur olmaması için
harcamalar enflasyon oranında arttırılmalıdır.
b-Vergiler-
1-Dolaysız Vergiler: Gelir üzerine doğrudan salınan vergilerdir. Artan
oranlı olarak uygulandığı durumda enflasyona bağlı olarak ortaya çıkan
gelir dağılımındaki bozukluğu ortadan kaldırır.
2-Dolaylı vergiler: Tüketimden alınan enflasyonla mücadeledeki en
etkili vergi uygulamasıdır. Talep azaltıcı ve yönlendirici olarak
uygulanabilir. Zorunlu ve lüks mallarda, lüks mallardan; tüketim ve
yatırım mallarında, tüketim mallarından fazla alınarak denge sağlanmaya
çalışır.
3-Servet Vergiler: Kişilerin gelirlerinin veya harcama potansiyelinin
göstergesi olması açısından önemlidir. Servetin harcama gücünü tam
olarak yansıttığını varsayarsak yüksek oranlı servet vergileri
enflasyonist dönmede etkili olabilir.
c-Kamu borçları-
Enflasyonist dönmede kamu harcamalarının artması vergilerin tahsil
sürelerinin uzaması nedeniyle devlet borçlanmaya ihtiyaç duyar.
Borçlanma ikiye ayrılır. Bunlar;
*İç borçlanma; İç piyasadan yapılan borçlanmadır.
*Dış borçlanma; IMF, Dünya Bankası gibi kaynaklardan yapılan borçlanmaya denir.
İç Borçlanma ikiye ayrılır. Birincisi Bankalar sistemindeki ikinci
durum ise özel kesimden borçlanması devletin tahvil çıkartarak veya
tahvil ödemesi yaparak yürüttüğü maliye politikasıdır.
Bankacılık sisteminden borçlanma ise devlet tahvili Merkez bankasına
veya bankalara satabilir. Merkez bankasına tahvilin satılması durumunda
Merkez bankası söz konusu tahvilleri elinde bulundurduğu müddetçe
enflasyonist süreç devam eder. Bankalara satıldığında ise bankalar ya
tahvilleri portföyünde tutabilir ya da Merkez bankasına ciro edebilir.
Birinci durum parasal tabanı etkilemezken ikinci durum parasal tabanı genişletir.

--Borç Yöntemi—
Borçların bütçeye faiz oranlarına etkilerinin düzenlenmeleridir. Borç yönetiminin yapılmasının 3 nedeni vardır;
—Devlet Borçlarına ait faiz oranlarının yatırımları azaltması
—Faiz oranlarının yükselmesinin borcun yükünü arttırması
—Kamu borçları faizlerinin yüksek olması diğer finansal aktiflerin değerinin azaltır.
-Yeni Ekonomik Politikalarda Enflasyonla Mücadele Araçları-
Keynesyenin savunduğu Müdahaleci maliye politikası yaklaşımı 1960lardan
itibaren büyük değişikliklere uğramıştır. Bu değişiminin nedeni;
Küreselleşmedir. Küreselleşme sonucunda devletin ekonomi içerisindeki
rolü gittikçe azaldığından piyasaların kendini düzenlenmesi anlamına
gelen “Mali disiplin ” olgusu önem kazanmıştır.
Bu süreçte piyasanın serbestleşmesi insanlara elindeki ulusal parayı
yabancı parayla değiştirme olanağını verir. Bu olaya “para ikamesi”
denilir. Bu durum sonucunda dünya faiz oranı ülke içindeki faiz oranına
yaklaştığında ülke içine sermaye girişi yaşanır. Dış borçlanmayla
oluşan bu durum kamu borçlarının artmasına neden olur.Bu duruma “İkiz
Açık” denilir.eğer bu kriz aşılamazsa borç ihracat gelirleriyle ödemeye
çalışır.Üretim yavaşlar bu duruma da “Finansal Kırgınlık” denilir.