Hz. HIZIR

Hz. Mûsâ döneminde yasamis ve peygamber olmasi kuvvetle muhtemel, hikmet ve ilim sahibi bir sahsiyet.


Kur'ân-i Kerîm'de, Hizir (a.s.)'in isminden açikça bahsedilmez.
Ancak Kehf Sûresi'nin 60-82. âyetlerinde yer alan Hz. Mûsâ ile ilgili
kissadan "Katimizdan kendisine bir rahmet verdigimiz ve kendisine ilim
ögrettigimiz kullarimizdan bir kul..." (18/65) diye sözü edilen sahsin
Hizir (a.s.) oldugu anlasilmaktadir. Çünkü bizzat Peygamber
Efendimizden gelen sahîh hadislerde bu sahsin Hizir oldugu açikça
belirtilmistir (bk. Buhârî, ilm 16, 44, Tefsîru'l-Kur'ân, Tefsîru
Sûrati'l-Kehf 2-4; Müslim, Fedâil 170-174).


Bu rivayetlere göre bir gün Hz. Mûsâ isrâil ogullari arasinda vaaz
ederken ona kendisinden daha hikmet ve ilim sahibi kimsenin olup
olmadigi sorulmustu. Hz. Musâ: "Hayir, yoktur!" diye cevap verince
Cenâb-i Hak bir vahiyle Hz. Mûsâ'yâ Mecme'u'l-Bahreyn'de (iki denizin
kavusum yerinde) kullarindan salih bir kul olan el-Hadir (Hizir)'in
kendisinden daha âlim oldugunu bildirdi. Bunun üzerine Hz. Mûsâ
hizmetinde bulunan genç bir delikanli ile Hizir'i bulmak üzere uzun bir
yolculuga çikti. ikisi, iki denizin birlestigi yere ulasinca,
yolculukta yemek üzere azik olarak yanlarina aldiklari baliklarini
unutmuslardi ve balik bir delikten kayip denizi boylamisti. Hz. Mûsâ
oradan bir süre uzaklastiktan sonra yemek için delikanlidan baligi
çikarmasini istedigi zaman baligin denize dalip kayboldugunu
fârkettiler. Hz. Mûsâ'nin Hizir'i bulmasinin alâmeti, bu baligin
kaybolmasi oldugundan derhal oraya geri döndüler ve orada Hizir
(a.s.)'i buldular. Bundan sonra Hz. Mûsâ'nin Hizir ile, Kehf Sûresi
66-82. âyetlerinde anlatilan yolculugu basladi.


Hz. Mûsâ'nin yolculugunda azik olarak tasidigi baligin
Mecme'u'l-Bahreyn'de denize dalip kaybolmasi, bazi rivayetlerde ve
çesitli islâm milletlerinin folklorunda, bu arada Türk folklorunda da
bu suyun âb-i hayat oldugu, ölüleri bile canlandiran, içenleri
ölümsüzlestiren bir hayat iksiri oldugu seklinde izah olunmus, burada
baligin canlanip denize dalmasi meselesinde bir peygamberin hayatinin
ve Cenâb-i Hakk'in kudretinin söz konusu oldugu unutulmustur. Buna
bagli olarak, Mecme'u'l-Bahreyn bölgesinde yasayan birisi olarak Hizir
(a.s.)'a da ölümsüzlük isnâd edilmis ve kendisine beser üstü güçler ve
yetkiler verilmistir.


Hizir aleyhisselâma verilen ilmin mahiyetini anlayabilmek için Musa
(a.s.) ile olan yolculugunu Kur'ân-i Kerîm kisaca söyle anlatir: Hizir
(a.s.), yolculukta karsilasacaklari olaylara Musa peygamberin
sabredemeyecegini kendisine hatirlatmis ve O'ndan sabir için söz
almistir (el-Kehf,18/66-70). Önce deniz sahilinde, yolculuk için bir
gemiye binmislerdi. Hizir (a.s.) bir balta ile gemiyi delince kaptan
tamir için geri dönmek zorunda kalmistir. Musa (a.s.) sabredemeyip
söyle demistir: "Gemiyi, yolcularini bogmak için mi deldin? Dogrusu çok
kötü bir is yaptin" (el-Kehf; 18/71). Yolculugun sonunda, ilk bakista
görünmeyen ve perde arkasi bilgi niteligindeki sebebi Hizir (a.s.)
söyle belirtir: "O, deldigim gemi, denizde çalisan birkaç yoksulundu.
Onu kusurlu yapmak istedim. Çünkü gemi yolculuga devam ederse, ileride
her saglam gemiye el koyan bir kral (deniz korsanlari) vardir"
(el-Kehf, 18/79). Yolculuk sirasinda, diger çocuklarla oynamakta olan
bir çocugu öldürdü. Musa (a.s.): "Kisas olmadan, masum bir cana nasil
kiyarsin? Dogrusu çok kötü bir is yaptim, dedi" (el-Kehf,18/74). Küçük
çocugun bu erken yasta vefat ettirilme sebebi Hizir (a.s.) tarafindan
söyle açiklandi: "Öldürdügüm erkek çocuga gelince; onun anne ve babasi
mü'min kimselerdi. ileride onlari isyan ve inkâra sürüklemesinden
korktuk istedik ki, Rableri bu ölen çocuk yerine kendilerine ondan daha
temiz ve daha merhametli birini versin" (el-Kehf, 18/80,81). Burada
Cenâbi Hak'kin, anne-babanin hayirli kimseler olmasi sebebiyle, ileride
kendilerini üzecek, büyük sikintilara sokacak bir çocugu erken yasta
vefat ettirip, onun yerine daha hayirli bir evladin verilmesinin,
gerçekte o aile için " hayir" olduguna isaret ediliyor.


Yolculugun üçüncü merhalesi Kur'an'da söyle anlatilir: "Musa ve
salih kul yollarina devam ettiler. Sonunda bir köye varip, halkindan
yiyecek istediler. Halk ise onlari misafir etmek istemedi. Musa ve
salih kul, orada yikilmak üzere olan bir duvar gördüler, Salih kul
hemen onu dogrultuverdi. Bunun üzerine Musa: "isteseydin buna karsilik
bir ücret alirdin, dedi. Salih kul söyle dedi: iste bu seninle benim
aramizin ayrilmasi demektir. Sabredemedigin seylerin içyüzünü sana
anlatacagim" (el-Kehf, 18/77,78). Evi, ücretsiz tamir etmesini salih
kul (hizir) söyle açiklar: "Bu ev, sehirde iki yetim çocugun idi.
Duvarin altinda kendilerine ait bir hazine vardi. Bunlarin babalari
salih bir kimseydi. Rabbin, onlarin rüstlerine erip, hazinelerini
bizzat kendilerinin çikarmalarini istedi. Bu Rabbinden bir rahmettir.
Ben bunlari kendiligimden degil, Allâh'in emriyle yaptim. iste,
sabredemedigin seylerin içyüzü budur" (Kehf 18/82).


Bu hikmetlerle dolu yolculuktan, insanlarin günlük hayatta
karsilastiklari bir takim olaylarin, bazan büyük felaketlerin bir
görünen yüzünün bir de asil perde arkasinin bulundugu anlasilmaktadir.
Bazan ser olarak görülen olaylarin arkasindan büyük hayirlarin ortaya
çiktigi görülmektedir. Âyet-i Kerîmelerde söyle buyurulur: "Hosumuza
gitmedigi halde, savasmak size farz kilindi. Belki de hosumuza gitmeyen
bir sey sizin için daha hayirlidir. belki hosunuza giden bir sey de
sizin için daha kötüdür. Allah bilir siz ise bilmezsiniz (el Bakara,
2/216). "... Eger karilarinizdan hoslanmiyorsaniz. olabilir ki,
hosunuza gitmeyen bir seyde Allah, sizin için çok hayir takdir
etmistir. " (en-Nîsâ, 4/19). Rasûlullah (s.a.s.), Hizir (a.s.)'in
ilmiyle ilgili olarak, gemi yolculugu sirasindaki bir konusmayi söyle
nakleder: "Bir serçe, denizden gagasiyla su alip, gemiye konmustu.
Hizir (a.s.) bunu Hz. Musa'ya göstererek söyle dedi: Allâh'in ilmi
yaninda, benim ve senin ilmin, su serçenin denizden eksilttigi su kadar
bir seydir" (Buhârî, ilm, 44, (el-Enbiyâ, 27, Tefsîru Sûre 18/2;
Müslim, Fezâil, 180; Ahmet b. Hanbel, Müsned, II, 311, V, 118; bilgi
için bk. Ibn Kesîr, Tefsîru'l-Kur'âni'l-Azîm, istanbul 1985, V,172-185).