Genellikle “Ana-baba Okulu” şeklinde afişler, yazılar vs. ile
ana-baba adayı ya da bizatihi ana-baba olan eşlere, profesyonel bir
ana-baba olma hususunda bilgiler veren, metotlar öğreten seminer
programlarını duymuş ve belki de bunlara katılmışsınızdır.
Peki, evdeki çocuğunuzun sizi eğittiğini, size bir şeyler öğrettiğini
hiç düşündünüz mü? Ya da böyle bir şeyin olabileceğini hiç hesaba
kattınız mı? Cevabınız ne yönde olursa olsun, rahatlıkla söyleyebiliriz
ki, insanlık tarihinin var oluşundan beri ana-babalar evlatlarını
besleyip büyüttüğü, yetiştirip eğittiği gibi, çocuklar da
ana-babalarının yetişmelerine önemli katkılar sağlamışlardır.
Dilerseniz gelin, tarihin sayfalarını birer birer çevirerek, geçmişte
yaşamış en önemli örnek şahsiyetler olan peygamberlerin hayatlarından
kesitler sunarak konuya açıklık getirmeye çalışalım.
Oğlunun sevgisiyle imtihan oldu
Peygamberler, Allah Teala’nın kulları arasından seçtiği ve farklı
özelliklerle donattığı üstün nitelikli insanlardır. Ancak onlar, bu
üstün özelliklere sahip olmakla beraber insandırlar ve insanlara
örnektirler. Dolayısıyla yaşadıkları ve karşılaştıkları olaylar
esnasında sergiledikleri tavırlar bizim için son derece değerli eğitim
prensipleridir. Bu bağlamda, ilk örneğimiz Hz. İbrahim’dir (a.s.).
İlerlemiş yaşına rağmen, kendisine bahşedilen evladı İsmail’i gün gelip
de Allah yolunda kurban etmesi emredildiğinde, Hz. İbrahim için,
öncekilerden daha çetin bir sınav söz konusuydu. Kısacası Hz. İbrahim,
ciğerparesinin sevgisiyle imtihan ediliyordu. Verdiği söze sadakat ve
karşılaştığı imtihana sabır, en yalın şekliyle tecelli etmişti Hz.
İbrahim’in hayatında… Ve onun yaşadığı sınavı başarıyla atlatmasına,
oğlu İsmail (a.s.) vesile olmuş, baba-oğlun, Allah’ın hoşnutluğunu
kazanmak için candan ve canandan vazgeçmeleri, anlamlı bir destana
dönüşüp hatıra kalmıştı, sonraki nesillere… (Konuyla ilgili ayetler
için bkz. Saffât Sûresi, 101, 102. ayetler)
Hz. Yakub’u (a.s.) bir düşünün… Gözbebeğinden aziz bildiği yavrusu
Yusuf’u, üvey kardeşleri “kurt yedi” yalanıyla ayrı düşürmüştü
kendisinden… Ve Hz. Yusuf (a.s.) da, babası için bir sabır imtihanı
olmuştu. Hz. Yakub, gözlerine perde inmesine sebep olacak ağlayışlarla
ağlamış, fakat isyan namına tek söz etmeden “Artık bana düşen ancak
sabrın en güzeliyle sabretmektir” demişti… Günler ayları, aylar yılları
kovalamış, sonunda gösterdiği sabır, Mısır’a sultan olan oğlunun
tahtına oturduğu gün sona ermişti. (bkz. Yusuf Sûresi, 17, 18, 99, 100.
ayetler)
Efendimiz’e gözyaşı döktüren imtihan
Asırlar sonra, peygamberler neslinden süzülerek gelen Sevgili
Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v.) de, evladı İbrahim ile aynı
sınavdan geçirilmişti. Hatırlayacağınız üzere, Hz. Mariye’den dünyaya
gelen oğlunun doğumuna çok sevinmiş ve “ona Peygamber babam İbrahim’in
adını verdim” demişti.
Medine’nin kenar mahallesinde bir sütanneye verdiği küçük yavrusu
İbrahim’i her gün görmeye gidiyor, varınca bağrına basıyor ve
koklayarak öpüyordu. Bir gün bebek İbrahim hastalanarak can çekişmeye
başlayınca Peygamber Efendimizin gözlerinden yaşlar boşandı. Daha süt
emme çağında bir bebek olan İbrahim’in kabre konuluşu esnasında Sevgili
Peygamberimizin dilinden dökülen şu sözler, evladı ile sınanan müminler
için önemli bir örnekti.
“Gözümüz ağlıyor, gönlümüz mahzun… Fakat biz Rabbimize isyan olacak
hiçbir şey söylemeyiz. Ah İbrahim! Senden ayrılışımız bizi ne çok üzdü,
bir bilsen…”
Çocuk, hayatı öğretiyor
Yukarıda sıralanan örnekler, çocuklarımızın öğretmen oldukları ana-baba
okulunda vazgeçilmez ön şartın zorluklar ve sınamalar karşısında sabır
göstermek olduğunu ortaya koyuyor. Aslında Allah Teala, her zorlukla
beraber kolaylığını da ihsan ediyor. Bu kolaylık sebebiyledir ki
anneler-babalar, doğumuyla birlikte yuvalarına ayrı bir hava getiren,
gönüllerine sürûr bahşeden bebeklerinin, kendilerine yaşattığı farklı
zorlukları hiç şikayet etmeden aşabiliyor, gecenin bir vaktinde ağlayıp
da anne-babasını tatlı uykularından uyandıran bebeğin rahatı ve huzuru
için seferber oluyorlar.
Yapılan birtakım araştırmalar, anne baba olmadan önceki hayatlarında
sorumluluk almayan, daha ziyade ferdiyetçi bir anlayışla “hayatını
yaşamak” isteyen pek çok kişinin, evlenip yuva kurduktan sonra dünyaya
gelen evlatlarıyla birlikte sorumluluk almaya başladıkları ve evlatları
vesilesiyle kişiliklerindeki eksik tarafları tamamlayıp, potansiyel
olarak sahip oldukları özellikleri ise geliştirdiklerini gösteriyor.
Önce anne baba düzelmeli
Bu itibarla diyebiliriz ki, evlatlar, anne babaları için bir okul
gibidirler. Ebeveyn bir bakıma kendi nefsinde gizli duran, pek açığa
çıkmayan, türlü türlü huysuzlukları, inatçılıkları, çekememezlikleri,
kıskançlıkları, o çok sevdikleri yavrularında en açık ve yalın haliyle
seyretme imkanını buluyorlar. Doğrusunu söylemek gerekirse, her anne
baba, aynı başarıyla bu eğitimi tamamlayamıyor.
Bu konuda başarının olmazsa olmaz ön şartlarından biri de anne-babanın
çocuğunda gördüğü olumsuzlukların, kendi nefsiyle ilişkisinin ve
bağlantısının ne kadar olduğunu sorgulamasıdır. Onların ne kadarının
kendisinde de bulunup bulunmadığını kontrol etmesidir.
Çocuğa karşı edepli olmak
Bize bir anlamda hayatı öğreten çocuklarımızla ilişkimiz hem onun
hayatını hem de kendi hayatımızı şekillendiriyor. Ebeveyn-çocuk
ilişkisinde ebeveynin her hareketi, çocuğundan kendisine yansıyor. Bu
nedenle her hareketin belli bir bilinçle, düşünerek yapılması gerekiyor.
Çocuğun anne babasıyla, büyükleriyle muhatap olurken uyması gereken bir
adab-ı muaşeret, diğer adıyla görgü kuralları olduğu gibi, ebeveynin de
çocuğa karşı dikkat etmesi gereken edeb kuralları vardır. Kur’an ve
hadislere baktığımızda bu konuda orijinal hususlarla karşılaşırız.
Hayatın tamamını kuşatan İslam dini, kişinin kendisi, ailesi ve
toplumuyla alakalı ilişkilerde birtakım kurallar belirlemiş, bunu gerek
Kur’ân-ı Kerim ayetleri, gerekse Hz. Peygamberin hadisleriyle ortaya
koymuştur.
Sözgelimi, ebeveynin evladına hitap şekli Kur’ân ayetleriyle
belirlenmiştir. İstisnasız her hitapta, evlada “Yavrucuğum/ Oğulcuğum”
anlamına gelen “Yâ Büneyye” ifadesi yer almaktadır. Bu ise, şefkat ve
muhabbetin en anlamlı ve en yalın ifadesidir. (Örnekler için bkz. M.
Emin Ay, Ailede ve Okulda İdeal Din Eğitimi, s.61)
Aynı uygulamayı Sevgili Peygamberimizin (s.a.v.) hayatında da
görmekteyiz. Kâinatın Efendisi de çocuklara hitap ederken sevgi ve
şefkat dolu ifadeler kullanmıştır.
Çocuğun kişiliğine saygı göstermeli
İnsanoğlunun çocukluk döneminde en çok muhtaç olduğu şey sevgidir,
ilgidir. Sevgi için eğitimciler “büyüme vitamini” derler. Çocuğun
ailesi vasıtasıyla toplum içinde sosyalleşebilmesi için önce aile
ortamında kendini güvende hissetmesi gerekir. Bunun için de öncelikle
çocuğun duygusal açıdan doyurulmuş ve tatmin edilmiş olması icab eder.
Duygusal anlamda tokluğu sağlayan en önemli unsur ise sevilmesi ve
sevildiğinin ona hissettirilmesidir. Gerçekten çocuğa karşı hitap
şeklindeki bu incelik bile anne babalara bu önemli konuda anlamlı bir
katkıda bulunmaktadır.
Ebeveynin evladından saygı görebilmesi için, önce onun kişiliğine,
duygularına ve “çocukça” da olsa düşüncelerine ve fikirlerine saygı
duyması gerekir. Fikirleri alınan çocukların belli bir ikna sürecinden
sonra görüşleri uygulamaya konulmasa bile kendilerine değer verilerek
onlardan fikir alınması, duygusal anlamda çocukların doymasına
yetmektedir diyebiliriz.
Kızını görünce ayağa kalkan bir baba
İnsanlık tarihinde baba-evlat diyalogunun en güzel örneği olan Sevgili
Peygamberimiz (sav) ile küçük kızı Hz. Fatıma (r.a.) arasında
yaşananlar, sevginin ve saygının önce büyükten geldiğini ve öncelikle
büyükten gelmesi gerektiğini eşsiz güzelliğiyle ortaya koyan nice
tablolara sahiptir.
Bir peygamber düşünün ki, kızı geldiğinde ayağa kalkıyor, ellerinden
tutup alnından öpüyor ve ona saygı duyduğunu, değer verdiğini göstermek
için sırtındaki hırkasını yere serip üstüne oturtuyor! Tarihî
kaynaklar, kendilerini ziyarete geldiğinde bu davranışların benzerini
Hz. Fatıma’nın da Sevgili Peygamberimize gösterdiğini aktarmaktadır.
(Bilgi için bkz. M.Emin Ay, Şefkat Peygamberi)
Sözlerimizi, getirdiği din ile tüm insanlık alemine insanlığı,
anne-baba olmanın önemini ve değerini öğreten Sevgili Peygamberimizin
bir tavsiyesiyle bitirelim.
“Evladının, kendisine iyi davranması hususunda ona yardımcı olan
ana-babaya Allah Teâlâ da rahmetiyle, merhametiyle muamele etsin…”
tarafından 
Konu: Kızını görünce ayağa kalkan peygamber ! 
