BIOS (Basic Input&Output System) bilgisayarınız ilk açıldığı
anda hangi donanımlara sahip, bunlara sinyaller hangi yollardan
gidecek, kaç disk takılı, RAM ne kadar, ne tip RAM kullanılacak gibi
hayati sorulara cevap veren ve bunların çok ayrıntılı olarak bir
listesinin çıkmasını sağlayan bir progr******tır. Bu program, anakartta
bir çip üzerinde tutuluyor ve bilgisayar açılıp, anakarta elektrik
ulaştığında çalışmaya başlıyor. Ondan istenen görevleri yerine
getirdikten sonra da, disklerin ya da CD'lerin boot sektör adı verilen
ilk kısmına bakıp bir işletim sistemine görevlerini terk ediyor. BIOS
aslında her zaman arka planda durur (görevlerini işletim sistemine terk
etmiş olsa bile) ve donanımmızdaki her şeyin doğru çalışmasından ve
sinyallerin doğru yerlere doğru şekilde ulaştırılmasından o sorumludur.
Her anakart üreticisi, kendi ürettiği anakart için bazı BIOS ayarları
sunuyor olsa da temel ayarlar hep aynıdır. BIOS bir tür programdır ve
bunların çoğu belli firmalar tarafından yazılıyor. Bunlar arasında AMI,
AWARD, IBM, Compaq gibi firmalar var. Biz olabildiğince hemen hemen tüm
üreticilerin ortak olarak sunduğu ayarlardan bahsedeceğiz. Genelde P4
için SIS 645 ile Intel 845 çipseti ve AMD platformu için de yeni
elimize ulaşan KT333 temelli anakartlarm ayarlarını inceleyeceğiz.
BELLEK İÇİN AYARLAR
Bellek yani hafıza ayarları çoğu anakartta, 'Advanced Chipset' mönüleri
altındadır. Bu yazımızda söz konusu mönüdeki DDR-RAM ayarlarını
inceleyeceğiz. Bugünlerde hem Intel hem de BIOS, BlOS'tan
bilgisayarınızın durumunu da öğrenebilirsiniz.
AMD platformları için kullanılan DDR-RAM'lerde ve önceki sürüm olan
SDRAM'lerde gördüğümüz bazı temel ayarlar var. CAS ve RAS ayarları en
önemlileridir. Bir DDR ya da SDRAM, kapasitör benzeri bir yapıya
sahiptir. Yani bu belleklerde bir okuma yapılacağı zaman önce okuma
yapılacak olan bellek hücresinin elektriksel olarak yeniden yüklenmesi
gerekir. Diğer yandan bellekte bir yere ulaşmak için belirli bir süre
gereklidir. 'Advanced Chip-set' gibi mönülerde göreceğiniz CAS ayarı,
belleğe komut gönderildiği zaman, o komutu uygulamaya başlamadan önce
geçen zamanı gösterir. Bu rakam ne kadar düşük olursa, sistem o kadar
hızlı veri okur. Ama şunu da unutmayın '2' ayarı her RAM üreticisi
tarafından desteklenmiyor. Belleğiniz bir 'No name' yani markasız ise
ve CAS 2 ayarını desteklemiyorsa, o zaman çökmeler yaşayacaksınız
demektir. Yine bellekler için RAS ve RAS to CAS ayarlarını
göreceksiniz. RAS işlemi, bellek ciplerinin elektriksel olarak yeniden
yüklenmesi için gerekli süredir. Genelde '5' ya da '6' ayarlarını
seçebilirsiniz. Bu da 5 ya da 6 işlemci saat frekansı demektir. Ne
kadar büyük olursa sisteminiz daha kararlı olacaktır. Düşük bir ayar
ise, '5' gibi, daha yüksek performans getirir. RAS-to-CAS ayarı ise RAS
ve CAS işlemleri arasında ne kadar süre beklemek gerektiğini
bildiriyor. Elbette bu ayar için de durum aynı. Rakamı ne kadar yüksek
tutarsanız, sisteminiz o kadar kararlı olarak çalışıyor. Ayar sırasında
daha düşük rakamları seçerseniz, o zaman da performans artacaktır. İşte
size, anakartlarda sıkça gördüğümüz bir kaç ayar daha
• SD-RAM Command: Bu bellek ayarı bazı anakartlarda, 'MA 1T/2T Select'
şeklinde görülür. Her iki ayarın yaptığı iş aynı. Bu ayar, belleğe
komutların ne kadar sürede aktarılacağını belirtir. ÎT ayarı en hızlı,
2T ayarı ise daha yavaş bir ayardır. Elbette 2T ayarı eğer kalitesiz
RAMler kullanıyorsanız sistemde çökmelere neden olabilir.
• Fast Command: Bu ayar genellikle Athlon'larda görülüyor. Bu ayarda
amaç, işlemcinin içinde bellekle ilgili ayarları nasıl ele alacağını
düzenlemektir. Eğer hızlı RAM'lere ve yeni nesil bir işlemciye
sahipseniz, ayarı daha yüksek hızlara çıkartabilirsiniz.
• SDRAM Burst Lenght: Bu ayar SIS çipsetlerinde ve Athlon'ların
anakartlarında sık görülmekte. Bellek ciplerinin özel bir fonksiyonunu
düzenliyor. Bellek cipleri, üzerlerinde bir yer okunduğunda, yanındaki
hafıza hücrelerinin de okunacağını tahmin eder. Buradaki bilgileri
çabuk ulaşabileceği bir düzene koyar. SDRAM Burst Length ayarı ile ne
kadarlık bir kısmı hemen ulaşılabilecek hale getirdiğini ayarlıyoruz.
Genellikle '4QW ya da '8QW gibi ayar olasılıkları var. Eğer kaliteli
bir RAM aldıysanız, bu ayarı 8QW'ye getirin. Eğer RAM'iniz kaliteli
değilse ayarı kapatın. Zira kalitesiz RAM'lardaki cipler bu özelliği
desteklemez. Bu ayar bazı anakartlarda DDR 'RAM Auto Precharge' ismi
altında da görülür.
• Bank Interleave: Bu ayar sadece KT266A ve KT333 çipsetlerinde var.
Eğer iki DDR-RAM'i anakart üzerindeki iki bellek yuvasına takarsanız, o
zaman her iki DDR-RAM'den de aynı anda okuma yapılması sağlanır. 16
MB'nin altında bir RAM için çalışmıyor. '2-Way' ve '4-Way' gibi ayar
seçenekleri var. Eğer bir çift RAM'i yan yana takıyorsanız '2-Way', iki
çift RAM'i birlikte anakarta monte edecekseniz, mutlaka '4-Way'
ayarında bırakın. Burada anlattığımız ayarların hepsini 'SPD'
fonksiyonu kullanarak da yapmak mümkün. Kullandığımız RAM'lerin
üzerinde 'SPD' isimli çok küçük bir cip yer alır. Bu cip, buraya kadar
anlattığımız RAS, CAS, Precharge gibi ayarları, o RAM'e göre
yapılmasını sağlar. Eğer satın aldığınız ya da kullandığınız, RAM'lerin
RAS, CAS ya da benzeri ayarlarını bilmiyorsanız, o zaman bu ayarları
'SPD' yapsın diyebilirsiniz. Bu takdirde BIOS'da yine bellek
ayarlarının bulunduğu mönü içinde 'Configure DRAM Timing By SPD' gibi
bir ifade olmalı. Bu ayarı seçtiğinizde her şey otomatik ayarlanacaktır.
AGP İÇİN AYARLAR
AGP için ayarlar çok çeşitli olmasa da bazı ayarları halen elle ayarlamak gerekiyor. Şimdi bu ayarları kısaca gözden geçirelim.
• AGP Mode: Bu ayar, AGP yuvasının hangi hızda çalışacağını belirler.
Ayarı 'Auto' ya da 4X halinde bırakırsanız problemsiz olarak
çalışmanızı sağlar. Ama eski bir ekran kartınız varsa (TNT, eski TNT2
kartları gibi) ayarı 'Auto' ya da 2X'e getirin.
• AGP Fast Write: Oyunlarınız, büyük miktarda bir veriyi bir anda ekran
kartınızın hafızasına yazmak için 'Fast Write' denilen bir işlem yapar.
Bu ayar, TastWrite' işleminin çalışması ya da çalışmamasını
sağlamaktadır. Bazı oyunlar, örneğin Aquanox'un 2.1 sürümü,
Sacrifice'ın ilk sürümleri, bu ayar açıksa, sistem çökmelerine ya da
grafiklerde bozulmalara neden olur.
• AGP Aperture Size: Eğer sisteminizdeki ekran kartının hafızası
dolarsa, o zaman ana hafızanın bir kısmını kullanacaktır. Hafızanızın,
ekran kartınız tarafından kaç megabyte'lık bir kısmının işgal
edilebileceğini belirler. Eğer az hafızanız varsa, bu rakamı 32 MB
olarak, eğer bolca hafızanız varsa ayarı 64 MB olarak bırakın ya da
anakartınızın ayarı kendi seçmesine izin verin. Bu ayar bazı BlOS'larda
'Graphic Win Size1 olarak da geçer.
• AGP l W/S Write: Bu ayar, AGP yuvasından ekran kartınıza bir veri
gideceği sırada araya bir işlemci frekansı kadar bekleme süresi
eklemenizi sağlar.
• AGP l W/S Read: Yukarıdaki, 'AGP l W/S Write' ayarı ile aynı işi
yapar. Sadece bu sefer, ekran kartınızdan, bir veri okunacağı sırada
araya bir bekleme süresi koyacaktır. Aynı şekilde yavaş bir ekran kartı
ya da yavaş bir RAM'iniz varsa, bu ayarı 'Enabled' konumuna getirin.
• AGP Read Syncronizaüon: AGP kartınızdan yapılan okuma işlemlerinin,
sistem saatiyle senkronize edilmesini sağlar. 'Enabled' konumunda
bırakılması tavsiye edilir.
PCI İÇİN AYARLAR
BlOS'ların yine 'Advanced Chipset Features' ya da 'PCI Devices' gibi
mönülerinde karşılaştığımız ayarların çoğu yanlış yapılıyor. Şimdi bu
ayarların en bilinenlerini ele alalım.
• PCI Delay Transaction: En fazla hatalı olarak ayarlanan BIOS
ayarlarından biri. Anakartınızı ilk kurduğunuzda, 'Disabled' seçeneği
seçilmiş olarak gelir. Bu ayar, PCI 2.1 ve sonrası PCI standartlarının
çalışıp çalışmamasını sağlar. PCI yuvalarına giden veriler, eğer
sisteminizde çok eski bir PCI kartı ya da ISA kartı varsa, beklemek
durumundadır. Oysa yeni nesil PCI 2.1 ve PCI 2.2 standartlarında ISA ve
önceki PCI kartlarına gidecek olan veriler bir süreliğine, bir tampon
bellekte tutulur. Böylece, eski ISA ve PCI kartlarının oluşturduğu
darboğaz aşılmış olur. Eğer sisteminizde eski PCI genişleme kartı ya da
ISA kart yuvası yoksa, bu ayarı 'Enabled' yapabilirsiniz. Kimi
durumlarda sisteminizde belirgin bir performans artışı olur. Ama PCI
kartlarınızın durumunu bilmiyorsanız ya da ISA yuvalarının sistemde var
olup olmadığından habersizseniz, ayarı 'Disabled' olarak bırakın. Bu
parametre seçilirse, PCI 2.1 uyumluğu da kapatılmış olur.
• PnP BIOS: Bu ayar, bazı anakartlarda 'Plug and Play Aware OS'
şeklinde de geçer. Eğer bu ayarı kapalı yani 'Disabled' hale
getirirseniz, PnP (Plug and Play, Tak ve Çalıştır) standardına uygun
olan cihazlarınız, işletim sisteminiz tarafından bulunacaktır. Eğer bu
ayarı açarsanız, yani 'Enabled' hale getirirseniz, PnP uyumlu
cihazlarınızı, BlOS'unuz bulacaktır.
• Clear NVRAM: Hangi kartın PnP uyumlu olduğu ya da 'ne kadar RAM var'
gibi bilgiler, BIOS içinde burada saklanır. BlOS'un bu kısmındaki
bilgiler, eğer ayar 'Enabled' halde ise, her sistem açılışında
silinecektir. Yeni bir kart takacaksanız ya da modeminiz external bir
modem ise bu ayarı 'Enabled' halde bırakın.
• PCI Latency Timer: Bu ayar her PCI kartının, ne kadar süre ile veri
aktarıp veri aktarma hakkını bir diğer cihaza devredeceğini gösterir.
Yani kartlar sıra ile veri aktarırlar ve her bir kart belli bir süre
veri aktarıp veri aktarma işini bir diğerine bırakır. Eğer bu ayardaki
değeri yüksek tutarsanız, daha yüksek veri aktarım hızlarına ulaşmak
mümkündür. Örneğin, GeForce ekran kartları bu ayarın yüksek olmasını
ister.
tarafından 
Konu: BİOS'TA AGP-BELLEK-PCI ve diğer ayarlar 
