vergi Hukuku...

VERGİ UYGULAMALARI
 Anayasaya göre Bakanlar Kurulunun vergilendirmeye ilişkin değişiklik
yapmaya yetkili olduğu konular: İstisnalar, Muafiyetler, İndirimler,
Oranlar
 Anayasa mahkemesinin bir vergi kanununu yürürlükten kaldırma yetkisine sahiptir.
 Kendisi mükellef olmadığı halde, mükellefle ilişkisi nedeniyle
verginin hesaplanarak kesilmesi ve ödenmesi ve buna ilişkin biçimsel
ödevlerin yerine getirilmesi açısından vergi idaresine karşı muhatap
olan kişiye Vergi sorumlusu denir.
 Matrahın saptanmasına ilişkin usuller: Beyan usulü, Götürü usulü, İdarece takdir usulü, Karineler usulü
 Mesleki bir teşekküle kaydolunması tüccar bakımından işe başlamanın unsurlarındandır.
 Kolektif bir şirketin yıllık faaliyet bildiriminde yer alanlar: En
yüksek nakit girişi, Gelir tablosu bilgileri, En yüksek nakit çıkışı,
Bilanço bilgileri
 Borsa ajanlarının, Borsa acentalarının , Gümrük komisyoncularının, Noterlerin kazancı serbest meslek kazancıdır.
 Tüccarlar, faaliyetlerinden hiçbir gelir elde etmemiş olsa dahi, yıllık beyanname vermek zorundadır.
 15.07.1997 tarihinde tasfiyeye giren ve 25.03.2000 tarihinde
tasfiyesi sonuçlanan bir şirketin kurumlar vergisi açısından 4 tasfiye
dönemi olacaktır.
 Tüketim kooperatiflerinde risturn istisnasının hesaplanmasında emek
alımları, et ürünleri alımları, konserve alımları, giyecek alımları
dikkate alınır.
 Hisselerin vergisiz olarak devri bakımından Anonim şirket ortakları diğerlerine göre daha avantajlıdır.
 Bir işletmenin çeşitli şubeleri aynı numaralı fatura kullanmak
isterlerse, Faturalara bölümlerin ayrı ayrı isimlerin yazılması veya
özel işaretler konulması zorunludur.
 İktisadi varlıklar, normal kullanma sürelerinden çok önce yıpranma ve
yok olma gibi tehlikelerle karşı karşıya bulunuyorsa Fevkalade
amortisman usulü uygulanır.
 Unakıtan Anonim Şirketinin 31.12.1999 tarihinde 20 milyar TL'lik
alacağının icra aşamasında olduğu ve henüz tahsil edilemediği
görülmüştür. Buna göre şirketin yapması gereken işlem : Şüpheli alacak
karşılığı ayrılmalıdır.
 Avukatın milletvekilinden vekalet ücreti tahsil etmesi katma değer vergisine tabidir.
 Almanya'da ikamet eden mükellef A'nın babası, 01.02.1999 tarihinde
İstanbul'da vefat etmiştir.Buna göre A'nın en geç hangi tarihe kadar
veraset ve intikal vergisi beyannamesini vermesi gerekir.
 Yapı kooperatiflerinin sahip oldukları hizmet binalarının bina vergisinden muaf tutulmasının koşulu Kiraya verilmemesidir.
 Eğlence vergisinin mükellefi Eğlence yerini işleten gerçek ve tüzel kişilerdir.
 80 milyon TL'ye sattığı bir müzik seti için fatura düzenlemediği
tespit edilen bir tacire kesilmesi gereken özel usulsüzlük cezasının
miktarı8 milyon TL'dir.
 21.01.1999 tarihinden itibaren Vergi ziyaı cezası uzlaşmaya konu olamaz.
 Vergi hatalarını ortaya çıkarma yolları: İlgili memurun hatayı
bulması, Üst memurların yaptıkları incelemeler, Teftiş, Vergi incelemesi
 Genel bütçeye dahil vergi hatalarının düzeltilmesinde şikayet yoluyla başvuru Maliye Bakanlığına yapılır.
 Doğal afetler nedeniyle vergi borcunu terkin etme yetkisi Maliye Bakanlığına aittir.
 Bakanlar Kurulunun vergi konusunda kanun hükmünde kararname çıkarma
yetkisinin olmamasının nedeni: Vergi ödevine ilişkin Anayasa hükmü,
Anayasanın siyasi haklar ve ödevler bölümünde yer almıştır. Siyasi
haklar ve ödevler konusunda KHK çıkartılamayacağından vergi konusunda
da KHK çıkartılamaz.
 Danıştay, Bakanlar Kurulu kararlarını yürürlükten kaldırabilme yetkisine sahiptir.
Mükelleflerin ödevleri: Bildirim, Defter tutma, Belgeleri saklama, Beyanname verme
 Vergi tarhı şekilleri: İkmalen, Beyannameye dayanan, Re'sen, Verginin idarece tarhı
 Ocak-Mart ayları için belirlenen kazanç üzerinden hesaplanan geçici vergi en geç 15 Mayısta ödenir.
 Şahıs şirketlerinin yapmak zorunda olduğu günlük işlemlerden biri Belge verilip alınmasıdır.
 Sermaye şirketlerinin kazançlarının vergilendirilme yöntemleri:
Klasik sistem, Ayrı oranlar sistemi, Bütünleştirilmiş sistem, Vergi
alacağı sistemi
 X Tüketim Kooperatifinin 1999 yılıkazancı100 milyar TL'dir.
Kooperatifin 1999 yılı satışları toplamı 500 milyar TL, ortaklara
yapılan toplam satış300 milyar TL , ortaklara gıda ve giyecek satışı
ise 50 milyar TL olduğuna göre bu kooperatifin yararlanacağı risturn
istisnası10 milyar TL'dir.
 Şahıs şirketlerinin, kuruluş anındaki ortaklık sözleşmesini onaylama yetkisi Notere aittir.
 Kazai bir hükme veya kanaat verici bir belgeye göre artık tahsiline imkan kalmayan alacaklara Değersiz alacaklar denir.
 İmtiyazlı şirketler yeniden değerlemeden yararlanamaz.
 Bir anonim şirket, bilançosunda kayıtlı bir gayri menkulünü yıllığı20
milyar TL’den kiraya vermiş ve 1999 yılında 1999,2000,2001 yıllarına
ilişkin 60 milyar TL kira bedelini peşin olarak tahsil etmiştir.Buna
göre söz konusu şirketin, 1999 yılı kar zarar hesabında gelir olarak
göstereceği miktar 20 milyar TL'dir.
 İşçinin evini satışı Katma değer vergisinin konusuna girmez.
 Emlak vergisine ilişkin tahsil işlemleri Belediyeler tarafından yapılır.
 Eğlence vergisinin mükellefi Eğlence yerini işleten gerçek ve tüzel kişilerdir.
 500 milyon TL’lik bir satış faturasını düzenlemediği saptanan tacire
kesilecek özel usulsüzlük cezasının miktarı50 000 000 TL'dir.
 Uzlaşma istemi, vergi ve ceza ihbarnamesinin tebliği tarihinden itibaren başlayarak en çok 30 gün içinde yapılmalıdır.
 Vergilendirme hataları:Mükellefiyette hata, Konuda hata, Mükellefin şahsında hata, Muafiyet döneminde hata
 Aynı yargı çevresindeki idare ve vergi mahkemeleri arasında çıkan
görev ve yetki uyuşmazlıklarını kesin olarak karara bağlayan organ
Bölge İdare Mahkemesi'dir.
 Doğal afetler nedeniyle vergi borcunu terkin etme yetkisi Maliye Bakanlığına aittir.
 Devlete bir yük getiren uluslararası vergi anlaşmalarının yürürlüğe konması Kanun ile kabulüne bağlıdır.
 Vergi Usul Kanununda "Vergiyi doğuran olayın kanunlarla yasak edilmiş
olmasının mükellefiyet ve sorumluluğu kaldıramayacağının " hükme
bağlanmasının nedeni Vergi adaletinin gerçekleştirilmesidir.
 Vergi Usul Kanunu'na göre tutulan defterlerin ve belgelerin ilgili
bulundukları yılı takip eden takvim yılından başlayarak 5 yıl süre ile
saklanması zorunludur.
 Serbest meslek kazancının özellikleri: Ticari mahiyetinin olmaması,
İlmi bilgiye dayanması, Devamlı olarak yapılması, Bir işverene bağlı
olunmaması
 Kurumlar vergisi kanununa göre sermaye şirketlerinin indirebileceği
giderlerden biri Hisse senetleri ve tahvil ihraç giderleridir.
 Tüketim kooperatiflerinde risturn istisnasının hesaplanmasında Dayanıklı tüketim malı alımları dikkate alınmaz.
 Fatura , malın teslim tarihinden itibaren en geç 10 gün içinde düzenlenmelidir.
 Kazai bir hükme veya kanaat getirici bir belgeye göre tahsiline imkan
kalmayan alacaklar hakkında mükelleflerce yapılacak işlem: Değersiz
alacak kabul edilerek, kayıtlı değerleriyle zarara geçirilerek yok
edilir.
 Yeniden değerleme oranının belirlenmesinde Toptan eşya fiyatları endeksindeki ortalama artış ölçüt olarak alınır.
 Veraset ve intikal vergisinin matrahından indirilebilecek borç veya
masraflar: Murisin belgeye dayalı borçları, Cenazenin teçhiz ve defni
için yapılan masraflar, Murisin vergi borçları, Yabancı ülkelerde
ödenen veraset ve intikal vergisi
 Hak sahibine, başkasına ait bir şeyin üzerinden faydalanma ve kullanma hakkı sağlayan ayni haklara intifa hakkı denir.
 Belediyelerin vergi gelirleri: İlan ve reklam, Eğlence, Yangın
sigortası, Haberleşme vergisi Vergi karnesinin süresinin sonundan
başlayarak 15 gün geçtiği halde alınmamış olması, ikinci derecede
usulsüzlük cezasını gerektiren fiillerden biridir.
 İkmalen tarha göre yapılan tarhiyatta uzlaşma talep edilebilir.
 Vergi ziyaı suçunun unsurları gerçekleşmeden ceza kesilmesi bir vergi hatası değildir.
 Vergi yargı kararlarının uygulanma süresi 30 günü geçemez.
 Vergi Hukuku'nun yürütme organından doğan kaynakları arasında yer alanlar: Tüzükler, Yönetmelikler, Özelgeler, Genelgeler
 Anonim şirketler tüzel kişiliğe sahiptir.
 Matrahın saptanmasına ilişkin usuller: Beyan, Götürü, İdarece takdir, Karineler usulü
 Adi ortaklığın tüzel kişiliği yoktur.
 Şahıs şirketlerinin tasfiyesinde, sınırsız sorumluluk Zamanaşımı süresi sonuna kadar devam eder.
 Sermaye şirketlerinin kazançlarının vergilendirilme yöntemleri: Klasik, Ayrı oranlar, Bütünleştirilmiş, Vergi alacağı sistemi
 Bir takım özellikleri nedeniyle bazı işletmelerin takvim yılından
farklı, özel hesap dönemleri uygulayabilmeleri için Maliye Bakanlığının
iznini almaları gerekir.
 Emlak Vergisi Kanunu'na göre, idarenin verdiği ek süreye rağmen beyanname verilmemesi durumunda Vergi idarece tarh olunur.
 Gayri menkullerin ivazsız olarak intikalinde vergiyi doğuran olay Tapuya tescil ettirildiği tarihte ortaya çıkar.
 Belediyelerin tahsil ettiği harçlar: Bina inşaat harcı, Kaynak suları harcı, İşgal harcı, Ölçü ve tartı aletleri muayene harcı
 Danıştay, bir yüksek idare mahkemesi olmasının yanında danışma ve inceleme merciidir.
 Vadesinde ödenmeyen kamu alacaklarına uygulanan gecikme zammı31.01.2002 tarihinden itibaren %7 olarak uygulanmaktadır.

Vergi Hukukunun Kaynakları

Ekonomik yaşamda önemli bir yere sahip olan doğal yapı; ülkenin coğrafi
konumu, büyüklüğü, yüzey şekilleri, iklim koşulları ve jeopolitik
durumu göz önüne alınarak belirlenebilir.Coğrafi konum açısından
Türkiye’nin, kuzey yarımkürede, büyük bölümü Asya kıtasında ve küçük
bölümü ise Avrupa kıtasında yer almaktadır.Kuzey ve güneyinde
sıradağlarla çevrili ülkemiz geniş deprem kuşağının da içinde
bulunmaktadır. Farklı yörelerdeki farklı iklim koşulları nedeniyle
farklı bitki örtüsüyle kaplıdır. 814578 kilometre karelik yüzölçümüne
sahip Türkiye Cumhuriyeti sınırları 24 Temmuz 1923’de Lozan Anlaşması
ile çizilmiş ve bir kısmı kesin şeklini daha sonra almıştır. Ilıman
iklim kuşağında yer alan Türkiye’de her tür ürün yetişmektedir. Türkiye
madenler bakımından da zengindir. 1997 sayımına göre nüfusu 62 milyon
dolayındadır.Üç kıta arasında yer alan, üç tarafı denizlerle çevrili
Türkiye jeopolitik konumu itibariyle önemli bir merkezdir. Boğazların
Türkiye’nin jeopolitik durumu içerisinde özel bir önemi vardır. Türkiye
1997 yılında 195.4 milyar dolarlık GSMH ile dünyada 23'üncü,Satın alma
Gücü Paritesine göre ise 409.7 milyar dolarlık GSMH ile dünyanın 16 ncı
büyük ülkesidir. Türkiye tüketici fiyatlarına göre yıllık enflasyon
açısından, Türkmenistan ve Romanya'dan sonra dünyada en yüksek üçüncü
ülkedir. 1996 yılında dünya mal ihracatında 33 üncü, mal ithalatında
ise 25 inci sıradadır.


Vergi Hukuku Kaynaklarının Uygulanması

Vergi hukuku kaynakları soyut ve genel bir takım kurallar
içermektedir.Bu kurallar somut olaylara uygulanmaktadır. Uygulanırken
de nerede,ne zaman ve nasıl uygulanacağını bilmek gerekmektedir. Bunlar
bilinmediği takdirde uygulamada hatalar ortaya çıkabilir ve bu hatalar
da sorunlara yol açabilir.Vergi hukuku kaynaklarının yer bakımından
uygulanmasında yersellik ve kişisellik olmak üzere iki ilke söz
konusudur.Zaman bakımdan uygulanmada ise vergi hukuku kaynaklarının
yürürlüğe girmesi, yürürlükten kalkması, ileriye ya da geriye yürüyüp
yürümemesi söz konusudur.Anlam bakımından uygulamada ise yorum konu
edilmektedir. Vergi hukuku kurallarının objektif anlamının ortaya
konması olarak tanımlanabilecek olan yorumun ilgili organa göre yasama
yorumu, yargısal yorum yönetsel yorum ve bilimsel yorum olmak üzere
çeşitli tabirleri vardır. Yorum yöntemleri olarak da belli başlı olarak
deyimsel yorum ve amaçsal yorum yöntemleri karşımıza çıkmaktadır.

Vergi Mükellefiyeti ve Sorumluluk

Vergi mükellefiyeti maddi mükellefiyet ve şekli mükellefiyet olmak
üzere iki bölümden oluşmaktadır. Maddi mükellefiyet mükellefin vergi
borcunu ödemesini ifade etmektedir. Şekli mükellefiyet ise biçimsel ve
usule ilişkin ödevleri içermektedir.Vergi sorumluluğu ise
mükellefiyetten farklıdır. Sorumlulukta mükellef olmadığı halde
mükellefle ilişkisi olan kişiler verginin ödenmesinden ve biçimsel
yükümlülüklerin yerine getirilmesinden dolayı vergi idaresine muhatap
olmaktadırlar.Vergi hukukunda mükellefiyet ve sorumluluğu devre ilişkin
sözleşmeler geçerli değildir. Bunun nedeni kamu alacağının güvence
altına alınmak istenmesidir.Vergi hukukunda ortaklaşa sorumlulukta asıl
vergi borçlusu yanında

bir de borcun ödenmesi yönünden vergi dairesine karşı muhatap olan bir
kişi vardır. Vergi kesenlerde ve kanuni temsilcilerde durum böyledir.
Zincirleme sorumlulukta ise vergi idaresi vergi mükellefi ya da
sorumludan istediğine başvurabilmektedir. Buna örnek olarak da emlak
vergisinde iştirak halinde maliklerin sorumluluğu gösterilebilir.Vergi
ehliyeti yönünden vergi hukukunun bir özelliği vardır. Vergi hukukunda
mükellef ve vergi sorumlusu olabilmek için kanuni ehliyet şart
değildir.İradi temsilin bir türü olan vekâlet kurumu vergi hukuku
açısından da geçerlidir. Vekil mükellef adına beyanname verebilir,
tebligat kabul edebilir,Uzlaşma komisyonuna girebilir, avukat olmak
koşuluyla mükellefi mahkemede temsil edebilir.

Tek Şahıs İşletmeleri ile Adi Ortaklıklarda Vergileme İşlemleri

Tek şahıs işletmeleri ile adi ortaklığın, kuruluşlarından itibaren
karşılaşabilecekleri işlemler nedeniyle vergilendirilmeleri, vergi
kanunlarında sıralı olarak düzenlenmemiştir. Bu ünite, bunları
sırasıyla açıklamayı amaçlamıştır.İşletmenin işe başlama öncesi
işlemler, vergi dairesine başvuruşu ile başlamakta, diğer
kuruluşlardaki işlemlerle tamamlanmaktadır.İşe başlamakla birlikte,
yapılan her işlem, vesika düzenlenmesi ile vesikaların defterlere
kaydını gerektirmektedir. Bunun yanı sıra her ay, vergi tevkif atı ile
katma değer vergisi beyannamelerinin verilmesi lazımdır.Yılın sona
ermesi ile, o yılın kazancının tespiti ile bu kazancın beyan ve
vergilendirilmesi işlemlerinin yapılması gereği ortaya çıkar. Bir
taraftan günlük işlemler devam ederken, bir taraftan da kazancın tespit
ve vergileme işlemleri de devam etmektedir. Belirtilen bu konulara
ünitede yer verilmiştir.

Şahıs İşletmelerinde Vergilendirme İşlemleri


Kollektif şirketler ve adi komandit şirketlerden ibaret olan şahıs
şirketleri,kuruluşlarını Türk Ticaret Kanun hükümlerine göre
gerçekleştirmektedirler.Kuruluş sonrası ve işe başlama öncesinde, gerek
şirketin gerekse ortakların vergilendirilebilmesi için mükellefiyet
kayıtları yaptırılmaktadır.İşe başlamayla birlikte, vergilendirme
bakımından günlük, aylık ve yıl sonu işlemleri, şirket adına yerine
getirilmektedir. Yılın sona ermesiyle birlikte, biten yıla ilişkin
ticari faaliyetten doğan şirket kazancı da yine şirket tarafından
tespit edilmektedir.Şirket kazancının tespitinden sonra, bu kazançtaki
paylarını öğrenen ortakların, bu miktarları beyan etmeleri
gerekmektedir. Ortakların her biri beyanlarında şirketteki
kazançlarından başka, varsa, diğer gelir türlerini de ayrıca
bildirirler.

Serbest Meslek Kazançlarında Vergileme

Serbest meslek kazancı, her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan
kazançlar olarak tanımlanabilir. Bu doğrultuda, doktorların,
mühendislerin,avukatların, muhasebecilerin, yeminli mali muşavirlerin
ve eser meydana getiren mükellef, mütercim ve heykeltraşların,
ressamların ve benzeri serbest meslek faaliyetlerinden elde ettikleri
gelirler serbest meslek kazancı olarak vergilendirilecektir.GVK serbest
meslek kazancını geniş bir biçimde tanımladıktan sonra kanunun 66.
maddesinde gümrük komisyoncularının, borsa ajan ve acentalarının,
noterlerin, noterlik görevini ifa edenlerin, serbest meslek erbabını
örgütleyerek ve serbest meslek kazancından pay alanların serbest meslek
faaliyetinde bulunan kollektif şirket, adi şirket ve adi komandit
şirketlerde komandite ortakların gelirleri ;dava
vekilleri,müşavirler,diş protezcileri,kurumlar ve tüccarlarla serbest
meslek erbabının ticari ve mesleki işlerini takip edenler,konser veren
müzik sanatçıları;V.U.K'nun 155.maddesinde belirtilen şartlardan en az
ikisini taşıyan ebe,sünnetçi,sağlık memuru,arzuhalci,rehber gibi
mesleki faaliyette bulunanların gelirleri de meslek kazancı olarak
kabul edilmiştir.Meslek kazançlarında tahsil esası geçerlidir. Başka
bir deyişle yıl içinde tahsil edilen gelirler vergilendirilirken,
alacaklar tahsil edildikleri yılın geliri için de vergiye tabi
tutulur.Serbest meslek kazançlarında vergi matrahı gayri safi kazançtan
kanunen indirilmesi kabul edilen mesleki giderlerin düşülmesiyle
bulunur.

Gelir Vergisinde Gelirin Toplanması ve Beyanı

Gelir Vergisi Kanununda aslolan değişik kaynaklardan elde edilen
gelirin beyan edilmesi ve bu gelirlerin beyannamede toplanmasıdır.
Ancak yine Gelir Vergisi Kanunu bu kanunda aksine hüküm bulunması
halinde bazı gelirlerin toplanmayacağını ve beyanname verilmeyeceğini
hükme bağlamıştır. Toplama yapılmayan haller kanundaki bu aksine
hükümlere örnek gösterilebilir.Kanunun 86. maddesinde sayılan gelirler
için, öngörülen hadleri aşmamak koşuluyla, beyanname verilmez.

Sermaye Şirketlerinin Kazançlarının Vergilendirilmesi

Sermaye şirketleri kurumlar vergisine tabidirler. Sermaye şirketleri
birinci sınıf tüccar sayılmakta ve kazançları bilanço esasına göre
tespit edilmektedir. Kazancın tespitinde gelir vergisinde ticari
kazancın belirlenmesine ilişkin hükümler uygulanmaktadır. Kazancın
tespitinde gelir vergisi kanununa göre indirilecek giderler ve kurumlar
vergisi kanununa göre indirilecek giderler dikkate alınmaktadır.
İndirilemeyecek giderler de hem gelir vergisi hem de kurumlar vergisi
kanunu hükümleri dikkate alınarak tespit edilmektedir.Sermaye
şirketlerinin başka şirketlerden pay almaları sonucu oluşan iştirak
kazançları, yatırım indirimi, emisyon primi istisnası, yurtdışı inşaat,
onarım, montaj hizmetleri kazanç istisnası gibi istisna ve
indirimlerden yararlanma hakları vardır. Sermaye şirketleri şirket
kazancını hesap dönemini takip eden 4. ay içinde beyan ederler. Hesap
dönemi takvim yılı ise beyanname Nisan ayında verilir ve Nisan, Temmuz
ve Ekim aylarında olmak üzere 3 taksitte ödenir. Kurumlar vergisi oranı
%30'dur. Kurumlar vergisi hesaplandıktan sonra kalan kazancı ortaklara
dağıtılırsa gelir vergisi tevkif atı yapılarak sermaye şirketlerinde
vergileme tamamlanır.

Kooperatiflerin Vergilendirilmesi

Kooperatifler sosyal amaçla kurulan kurumlar olup, amaçları
ortaklarının ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek ve geçimlerine
ait ihtiyaçlarını karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle
sağlayıp korumak amacıyla kurulan değişir sermayeli kurumlardır. Bu
nedenle kooperatiflerin kurumlar vergisine tabi olmaması için kurumlar
vergisi kanununda muafiyet ve istisna hükümlerine yer
verilmiştir.Kooperatiflerin kurumlar vergisi muafiyetinden
yararlanabilmesi için ana sözleşmelerinde sermaye üzerinden kazanç
dağıtılmaması, yönetim kurulu başkan ve üyelerine kazanç üzerinden
hisse verilmemesi, ihtiyat akçelerinin ortaklara dağıtılmaması yalnız
ortaklarla iş yapılması ile ilgili hükümlerin kooperatif ana
sözleşmesinde yer alması ve aynı zamanda uygulamada da bu hükümlere
uyulması gerekmektedir. Kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanan
kooperatifler kurumlar vergisi ödememektedirler.Muafiyet koşullarını
taşımayan veya kaybeden kooperatiflerden bazıları risturn istisnasından
yararlanabilmektedir. Risturn istisnasından tüketim, üretim ve kredi
kooperatifleri yararlanabilmektedir.Kooperatiflerin katma değer vergisi
karşısındaki durumları ise kurumlar vergisinden tamamen farklıdır.
Kooperatif kurumlar vergisinden muaf olsa bile, işlemleri katma değer
vergisine tabidir. Yalnız yapı kooperatiflerinin üyelerine konut
teslimlerine katma değer vergisi istisnası
getirilmiştir.Kooperatiflerin sahip oldukları hizmet binaları emlak
vergisine tabi değildir.Onun dışında sahip oldukları ve ticari amaçla
kullandıkları binalar emlak vergisine tabidir.

Şahıs veya Sermaye Şirketlerinin Vergi Avantajlarının Karşılaştırılması

Şahıs ve sermaye şirketlerinin kazançları vergilendirilirken uygulanan
kurallar bu şirketlerden birine diğerine göre bazı vergi avantajları
sağlamaktadır.Kuruluş aşamasında sermaye şirketlerinin ödedikleri damga
vergisi ve noter harcı gibi ödemeler şahıs şirketlerine göre daha
fazladır.İstisnalar bulunmadığında gelir vergisi tarifesi %20-45 oranı
aralığında olduğundan şirketlerinin vergi yükü daha azdır. Kazancın
tespitinde indirilebilecek giderler açısından sermaye şirketleri daha
avantajlıdır. Şahıs şirketlerinin ortakları vergilerini normal ödeme
dönemlerinde ödemek zorundalarken, sermaye şirketleri ortaklarının
ödeme sürelerini kar dağıtımı yoluyla değiştirebilir. Sermaye
şirketleri vergiden istisna edilmiş kazançlar yoluyla vergi avantajları
sağlarlar. Diğer bir deyişle yurtdışında inşaat onarım işi yapmak,
hisse senedi ihraç etmek gibi bazı özellik arz eden işlemler yapan
sermaye şirketleri daha avantajlı olmaktadırlar. Ülkemizde 1980
sonrasında sermaye şirketine dönüşüm teşvik edilirken,1998 yılında
yapılan değişikliklerle sermaye şirketleri lehine olan hükümler
yürürlükten kaldırılmıştır.

Defter ve Belge Düzeni

Günümüzde vergicilik, yükümlülerin tuttukları, kayıt düzenine
dayanmaktadır.Yükümlüler gerek vergi matrahlarını ve gerekse
işletmelerinin hangi yönde geliştiğini belirlemek için defter tutmak
zorundadırlar. Ayrıca bu zorunluluk Türk Ticaret Kanunundan ve Vergi
Usul Kanunundan kaynaklanmaktadır.V.U.K. nda kimlerin defter
tutacakları ve kimlerin defter tutmayacakları açık bir biçimde ortaya
konulmuştur. Defter tutma bakımından tüccarlar birinci sınıf ve ikinci
sınıf tüccarlar olarak ikiye ayrılmıştır. Birinci sınıf tüccarlar
yevmiye defteri, büyük defter, envanter ve bilanço defteri tutmak
zorundadırlar. İkinci sınıf tüccarlar ise işletme hesabı defteri
tutarlar.Defter tutmak zorunda olan yükümlüler defterlerini noterlere
veya noterlik görevini üstlenen yetkililere onaylatmak zorundadırlar.
Yükümlüler tutmak zorunda oldukları defterlerin dışında iş türlerine
göre çeşitli belge almak veya vermek zorundadırlar. Bu belgeler,
fatura,perakende satış belgesi, gider pusulası, müstahsil makbuzu,
serbest meslek makbuzu, ücret bordrosu, taşıma irsaliyesi, yolcu
listesi, günlük müşteri listesi, ekim sayım beyanı ve diğer belgelerdir.

Amortisman Uygulaması

Amortisman, V.U.K.na göre, işletmede bir yıldan fazla kullanılan ve
yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye uğrayan sabit varlıkların
değerinin, bu kanun hükümlerine göre yok edilmesidir.Gayri menkuller ve
bunların mütemmim cüzi ve teferruatları; tesisat ve makineler, gemiler
ve diğer taşıtlar, gayri maddi haklar; alet, edevat, mefruşat ve
demirbaşlar, sinema filmleri gibi maddi ve gayri maddi haklar;
alacaklar; aktifleştirilen giderler gibi değerler için amortisman
ayrılabilir.Ancak amortisman ayrılabilmesi bu varlıkların envantere
alınmış olması gerekir.Ayrıca değeri 50 milyon lirayı aşmayan
peştamallıklar, alet, edevat ve demirbaşlar için amortisman ayrılmaz.
Bunlar doğrudan doğruya gider olarak yazılırlar.Amortisman ayırma usulü
üçtür. bunlar normal amortisman usulü,azalan bakiyelerle amortisman
usulü ve fevkalade amortisman usulüdür.

Amortisman Uygulaması

Yeniden değerleme, işletmelerde enflasyon etkisini ortadan kaldırmak
için kullanılan yöntemlerdendir. Türk Vergi Sistemine yeniden değerleme
ilk olarak 1963 yılında girmiştir. Bugünkü uygulamaya kadar değişik
biçimlerde uygulanmıştır. Vergi Usul Kanununun mükerrer 298. maddesine
göre bilanço esasına göre defter tutan gelir ve kurumlar vergisine tabi
mükellefler yeniden değerleme yapabilirler. Dar ve tam mükellefler
yeniden değerlemeden yararlanabilirler. Mükellefler yeniden değerleme
yapıp yapmamak konusunda serbesttirler. Ancak iktisadi devlet
teşekkülleri yeniden değerleme yapmak zorundadırlar. Vergi Usul
Kanununa göre amortismana tabi iktisadi kıymetler yeniden değerlemeye
tabi tutulabilirler.Bir kısım iktisadi kıymetler veya iktisadi
kıymetlerle ilgili yapılan giderler yeniden değerleme kapsamı dışında
tutulmuştur. Yeniden değerleme oranı olarak Devlet İstatistik
Enstitüsünün Ekim ayı ile önceki yıl Ekim ayı arasındaki toptan eşya
fiyatları genel indeksindeki artış olarak ilan ettiği oran Maliye
Bakanlığınca kabul edilerek Resmi Gazetede ilan edilmektedir. Yeniden
değerleme bilançonun aktifindeki iktisadi kıymetler ile pasifindeki
birikmiş amortismanların yeniden değerleme oranı ile çarparak
uygulanmaktadır. Hesap dönemi içinde alınan iktisadi kıymetler için
yeniden değerleme yapılamaz. Yeniden değerleme sonucu oluşan değer
artış fonu bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında tutulmak
zorundadır. Bilanço esasına tabi gelir ve kurumlar vergisi
mükelleflerine yeniden değerleme sonucu ortaya çıkan değer üzerinden
amortisman ayırabilme hakkı tanınmıştır.

Ticari İşletmelerde Dönem Sonu İşlemleri

Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, dönemsellik ilkesi gereği kârın
belirlenmesi için bazı dönem sonu işlemleri yapmak zorundadırlar. Dönem
sonu işlemleri bilançoyla ve gelir tablosuyla ilgili dönem sonu
işlemleri olarak ikiye ayrılabilir. Bilançoyla ilgili olarak, değerleme
kasa sayımı sonucu ortaya çıkan kasa farkları ile ilgili işlemler
yapılır. Dönem sonunda değeri düşen stoklar için stok değer düşüklüğü
için karşılık ayrılmaktadır.İşletmeler bilançolarındaki senetli
borçlarını ve senetli alacaklarının dönem sonundaki değerini tespit
etmek için reeskont işlemleri yapmaktadırlar.Gelecek dönemlerle ilgili
giderler ve özel maliyet giderleri için dönemsellik işlemleri yapılır.
Tahakkuk eden gelirler ve gelecek dönemlerle ilgili gelirlerin bu
dönemi ilgilendiren kısımları için işlemler yapılır. Amortismana tabi
iktisadi kıymetler için yeniden değerleme yapılması ve amortisman
ayrılması işlemleri yapılır. Vergi yasalarına göre kabul edilmeyen
giderler kanunen kabul edilmeyen giderler içerisine alınarak diğer
giderlerden ayrılır. Gelir tablosu ile ilgili işlemler yapılarak
işletmenin faaliyet sonuçları ortaya konmaktadır. Diğer bir dönem sonu
işlemi ise işletmenin faaliyet sonuçlarından elde ettiği kâr olan
ticari kâr ile vergi yasalarına göre belirlenen mali kârın tespit
edilmesi işlemidir.


Katma Değer Vergisi ve Uygulaması

Harcamalar üzerinden alınan vergilerin gelişmiş bir şekli olan KDV.
nde; ticari, sınai, zirai ve mesleki mal ve hizmet teslimleri, her
türlü ithalat ile kanunda sayılan diğer teslim ve hizmetler KDV. ne
tabi bulunmaktadır. Vergiye tabi mal tesliminde bulunan veya hizmet
tesliminde bulunan gerçek veya tüzel kişiler (gerek özel, gerek kamu
kesimindeki) KDV. Nin mükellefidir.Gerçek usulde, mükellef, 1 aylık
dönemde, satışlardan hesaplanan KDV.nden, alışlarda ödediği KDV. ni
indirerek, kalan miktarı, ertesi ayın 25'ine kadar vereceği beyanname
ile bildirmek ve vergiyi ödemek zorundadır.Mal teslimi veya hizmet için
ödenen veya borçlanılan bedelden (matrah) genel, zaruri mallar için
düşük, lüks sayılabilecek mallar ve teslimler için de yüksek oranlarda
vergi alınmaktadır.Ekonomik, sosyal ve askeri amaçlarla uygulanan
istisnalara, üretim tüketim zincirindeki ara aşamalarda yer
verilmemiştir.Ayrıca, her vergide olduğu gibi, KDV. nde de, düzenleyici
hükümler yer almaktadır.

Veraset ve İntikal Vergisi

Veraset ve İntikal Vergisi veraset yoluyla veya ivazsız olarak
varlıkların el değiştirmesini vergilendirmektedir. Verginin mükellefi
veraset yoluyla veya ivazsız iktisapta bulunanlardır. Vergi matrahı,
kanunda yazılı olan istisna, muafiyet, borç ve masrafların varlığın
V.U.K'na göre bulunan değerinden düşülmesi ile saptanır. Vergi tarifesi
çifte artan oranlı bir yapıya sahiptir. Matrah arttıkça ödenecek vergi
artmakta, aynı zamanda intikalin veraset yoluyla veya ivazsız
yapılmasına göre uygulanan oranlar artmaktadır. Vergi Mayıs ve Kasım
aylarında olmak üzere üç yılda ve altı taksitte ödenebilmektedir.

Emlak Vergisi

Emlak vergisinde uygulamaya mükellef yönünden bakıldığında vergi işlemlerinin üç aşamadan geçtiği görülmektedir. Bunlar

● Mükellefiyetin başlangıcındaki işlemler

● Mükellefiyet devam ederken karşılaşılan işlemler ve

● Mükellefiyetin sona ermesindeki işlemlerdir. Vergi işlemleri biçimsel
ve parasal yükümlülüğe ilişkin işlemlerdir.Mükellefiyetin
başlangıcında, önce tapuya tescil ve harç ödenmesi,sonra belediyeye
emlak vergisine ilişkin beyannamenin verilmesi
gerekmektedir.Mükellefiyet devam ederken, her yıl vergi ödemesi zorunlu
olduğu gibi, gerektiğinde genel beyan veya değişiklik nedeniyle,
belediyeye beyanname verilmektedir.Mükellefiyeti sona erdirecek işlem
ise, önce tapuda sonra da, belediyede yapılacak olan kayıt silme
işlemleridir. Belediyede bu işlem nedeniyle,bir ödeme söz konusu
değildir.

Belediye Gelirleri

Bireylerin birlikte yaşamalarının gereğini yerine getirebilmek için
meydana getirilmiş olan belediyelerin ve büyük şehirlerde artan yerel
sorunların çözümü için kurulan büyük şehir belediyelerinin görevleri
giderek artmaktadır.Görevlerin yapılabilmesi için de, şüphesiz yeterli
gelir kaynaklarına ihtiyaç vardır. Belediyeler için bu gelir
kaynaklarının başlıcaları, tahsili kendilerine ait emlak vergisi ve
Belediye Gelirleri Kanununda yer alan işlemlerin vergi ve harçlarıdır.
Bunların yanında, çeşitli paylar ile diğer gelir türleri, az da olsa
belediyelerin gelirleri kapsamındadır.Büyük şehir belediyelerinin
gelirleri ise; özel kanununda belirtilen, çoğu diğer vergi ve
gelirlerden alınan paylar ile kendilerinin yapmış olduğu bazı
hizmetlerin vergi ve harç tahsilatlarından ibarettir.

Vergi Suç ve CezalarıVergi suç ve cezaları, idari ve kamusal nitelikte
suç ve cezalar başlığı altında incelenecektir.İdari vergi suç ve
cezaları vergi ziyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük fiillerinin
işlenmesiyle ortaya çıkar. Bu tür suçlara cezayı vergi idaresi
keser.Kamusal nitelikteki suçlar ise genelde kamu düzenini de
bozdukları için bu tür suçlar ceza mahkemelerinde yargılanır ve
cezalar, hapis cezası olarak bu merciler tarafından verilir.Vergi
cezaları ödeme, yanılma, pişmanlık ve islah, ölüm, mücbir
sebepler,zamanaşımı ile tamamen; uzlaşma ve cezalarda indirim
müesseseleriyle kısmen veya tamamen ortadan kalkar.