Hz.YÛNUS

Adi Kur'ân'da geçen peygamberlerden biri.


Soyu, Bünyamin vasitasiyla Ya'kûb (a.s)'a ve onun vasitasiyla de
ibrâhim (a.s)'a dayanmaktadir. Bazi alimlerin naklettigine göre, isa
(a.s) annesinin adiyla isa b. Meryem diye anildigi gibi, Yûnus (a.s) da
annesinin adiyla Yûnus b. Matta diye anilmaktadir. (ibn Sa'd,
Tabakatü'l-Kübra, Beyrut 1957, I, 55). Buhârî'nin verdigi bilgiye göre
ise, bu görüs yanlistir. Aslinda Matta, Yûnus (a.s)'in annesinin degil,
babasinin adidir. Yani Yûnus (a.s), Yûnûs b. Matta diye anilinca,
babasinin adiyla anilmis olur (ez-Zebîdî, Sahihi Buhârî Muhtasari
Tecridi Sarih Tercemesi ve serhî, trc: Kamil Miras, Ankara, 1971, IX,
152).


Yûnus (a.s)'in Ya'kub (a.s)'in torunlarindan oldugu, Kur'ân'da söyle haber verilistir:


"Nûh'a ve ondan sonra gelen peygamberlere vahyettigimiz gibi, sana
da vahyettik. Nitekim ibrâhim'e, ismail'e, ishâk'a, Yakub'a,
torunlarina, isa'ya, Eyyûb'a, Yûnus'a, Harûn'a, Süleyman'a da vahyetmis
ve Davud'a da Zebûr'u vermistik" (en-Nisâ, 4/163).


Bu âyette ifâde edildigi gibi isâ (a.s), Eyyûb (a.s), Harun (a.s)
ve Süleyman (a.s)'da Yunus (a.s) ile ayni soydan, Yakub (a.s)'in
torunlarindandirlar.


Yûnus (a.s)'in nüfusu yüz bini askin bir sehrin halkina uyarici ve
tevhide çagrici bir peygamber olarak gönderildigi, Kur'ân'da söyle
geçmektedir:


"Ve onu yüz bin Insana, ya da daha fazla olanlara peygamber gönderdik" (es-Saffat, 37/147).


O'nun peygamber olarak gönderildigi bu yerin Ninova sehri oldugu
nakledilmistir. Ninova sehri, Dicle nehrinin kiyisinda, simdiki
Musul'un yerinde bulunmaktaydi. Bu beldenin Insanlari küfrün içinde
bulunuyorlardi ve putlara tapmakta idiler. Yûnus (a.s) onlari küfürden
ve putperestlikten nehyetmek bir de onlara, küfürlerinden dolayi tevbe
etmelerini, Yüce Allah'in varligina ve birbirine inanmalarini emretmek
üzere gönderilmisti (ez-Zemahserî, el-Kessâf, Kahire, t.y., V, 126;
et-Taberî, Tarih, Misir 1326, II, 42).


Yûnus (a.s)'in adi, Kur'ân'in çesitli yerlerinde geçmekle berâber,
Kur'ân'daki sûrelerden birine isim olarak verilmistir. Kur'an'in onuncu
sûresinin adi, Yûnus sûresidir.


Yûnus (a.s) milletini otuz üç yil Allah'a imân etmeye, küfürden
kurtulmaya davet etti, tebligde bulundu ve peygamberlik vazifesini
yerine getirdi. Ancak sadece iki kisi ona imân etti (ibn Esir,
el-Kâmil, Beyrut 1965, I, 360; Sahihi Buhâri ve Tecridi Sarih
Tercümesi, IX, 152).


Milletinin bu sekilde küfürde direnmesi ve imâna gelmemesi, Yûnus
(a.s)'in zoruna gitti. Yüce Allah onun bu kizginligini ve bunun
neticesinde milletini terketmeye kalkismasini söyle haber vermistir:


"Zünnûn (Yûnus)'a gelince, o, öf keli bir halde geçip gitmisti.
Bizim kendisini asla sikistirmayacagimizi zannetmisti. Nihâyet
karanliklar içinde; "Senden baska hiç bir ilâh yoktur. Seni tenzih
ederim. Gerçekten ben zalimlerden oldum!" diye niyaz etti." (el-Enbiyâ,
21/87).


Bu âyette Yûnus (a.s)'dan Zünnûn diye bahsedilmistir. Zünnûn, balik
sahibi demektir. Kur'ân'in baska bir yerinde de, Yûnus (a.s) bu lakabla
anilmistir:


"Sen Rabbinin hükmünü sabirla bekle. Balik sahibi (Yunus) gibi
olma. Hani, o dertli dertli Rabbine niyaz etmisti" (el-Kalem, 68/48).


Hem bu âyette hem de yukaridaki âyette Yûnus (a.s)'in
sabretmemesine, Allah'in emri olmadan milletini terketmeye kalkismasina
isâret edilmistir. Onun bu hali üzerine, Yüce Allah söyle buyurmustu:


"O halde, peygamberlerden azim sahibi olanlarin sabrettigi gibi sen de sabret" (el-Ahkâf, 46/35).


Allah'in müsaadesi olmadan Yûnus (a.s)'in ayrilmaya kalkismasi, iyi
netice vermemisti. Ninova'dan ayrilmak için bir gemiye binmisti.
Geminin batmaya yüz tutmasi üzerine, hafiflemesi için yolculardan
birinin suya atilmasi gerekti. Kimin suya atilacagini tesbit için kur'a
çekildi ve kur'a Yûnus (a.s)'a isâbet etti. Bu durum kur'ân'da söyle
haber verilmistir:


"Gemide onlarla karsilikli Kur'a çektiler de yenilenlerden oldu" (es-Saffat, 37/141).


isin daha acisi, Yûnus (a.s) denize atildiktan sonra bir balik onu
yutmustu. Yüce Allah Kur'ân'da onun bu durumunu söyle haber vermistir:


"Yûnus, (Rabbinden izinsiz olarak kavminden ayrildigi için) kendisi kötülüklerken, onu bir balik yuttu" (es-Saffat, 37/142).


Burada Yûnus (a.s) hatasini anlamis ve nefsini kinamaya baslamisti. Baligin karnindaki karanliklarda:


"Senden baska ilâh yoktur. Sen eksikliklerden uzaksin, yücesin. Ben
zalimlerden oldum!" (el-Enbiyâ, 21/87) diye dua etmeye ve Allah'a
yalvarmaya basladi. Bu sekilde imân ve inançla Allah'a siginmasi
neticesinde, Yüce Allah onu affetmisti (el-Maverdî, en-Nuketu
ve'l-Uyûnu, Beyrut 1992, III, 465 vd). Yûnus (a.s)'in duasinin kabul
edildigi ve Allah tarafindan bagislandigi, Kur'ân'da söyle dile
getirilmistir:


"Biz de onun duasini kabul ettik ve onu tasadan kurtardik. iste biz, Insanlari böyle kurtaririz" (el-Enbiyâ, 21/88).


"Eger tesbih edenlerden olmasaydi, (Insanlarin) yeniden
diriltilecekleri güne kadar onun karninda kalirdi" (es-Saffat, 37/143,
144).


Gücü her seye yeten Yüce Allah, baligin karnindaki Yûnus (a.s)'i
öldürmedi. Bir süre sonra balik onu agzi ile sahile birakmisti. Onun
kurtulus ve daha sonraki hafi, Kur'ân'da söyle haber verilmistir:


"(Ama baligin karninda bizi andi, tesbih etti), biz de onu hasta
bir halde agaçsiz, bos bir yere attik ve üzerine (gölge yapmasi için)
kabak türünden bir agaç bitirdik" (es-Saffat, 37/145, 146).


Yûnus (a.s)'in Allah tarafindan affedilmesi ve büyük bir tehlikeden
kurtarilmasi, Kur'ân'in baska bir yerinde dile getirilmistir:


"Sen Rabb'inin hükmüne sabret, balik sahibi (Yûnus) gibi olma. Hani
o, sikintidan yutkunarak (Allah'a) seslenmisti. Eger Rabb'inden ona bir
nimet yetismeseydi, yerilerek çiplak bir yere atilirdi. Fakat (böyle
olmadi), Rabb'i onun duasini kabul etti de onu salihlerden kildi"
(el-Kalem, 68/8, 49, 50).


Yûnus (a.s)'i bu sikintilardan kurtaran Yüce Allah, onun milletine
de neticede hidâyeti nasib etti. Onlar da sonunda Allah'a imân edip
tevhid'e sarildilar. Onlarin tevbe edip hakka dönüslerini ifâde eden
âyetin meâli söyledir:


"inandilar, biz de onlari bir süreye kadar geçindirdik" (es-Saffat, 37/148).


Yûnus (a.s)'in milletinin bu sekilde tevbe etmeleri, küfürden dönüp
Allah'a inanmalari, Allah tarafindan övülmüs, methedilmistir:


"Keske (azabi gördükten sonra) inanip da, inanmasi kendisine fayda
veren bir memleket olsaydi! (Azabi gördükten sonra inanmak, hiç bir
memlekete yarar saglamamistir). Yalniz Yûnus'un kavmi, (azab henüz
inmeden önce) inaninca, dünya hayatinda onlardan rezillik azabini
kaldirmis ve onlari bir süre daha yasatmistik" (Yûnus, 10/98).


Yûnus (a.s)'in faziletli bir Insan oldugu, Yüce Allah tarafindan söyle haber verilmistir:


"ismâil, el-Yesa', Yunus ve Lut'a da (yol gösterdik). Hepsi iyilerden idiler" (el-En'âm, 6/86).


Hz. Muhammed (s.a.v) de onu söyle övmüstür:


"Her kim ben Yûnus b. Mattâ'dan hayirliyim derse, yalan söylemistir" (Buhârî, Tefsiru süre 6, 4).


Yûnus (a.s) da, diger peygamberler gibi, Insanlari küfrün serrinden
nehyetmis ve Allah'a imân etmeye davet etmistir. inanan Insanlar için,
onun hayatindan alinacak çesitli ibretler vardir.